چرا در معاملات حد ضرر نمیگذاریم؟
یکی از مشکلات و چالشهای هر معامله گر دست و پنجه نرم کردن با چهار سوال اصلی است:
● جهت روند به کدام سو است (Bullish or Bearish)
● با چه حجمی وارد ترید شوم (money management)
● حد سودم کجاست (take profit=tp)
● حد ضررم کجاست (stop loss=sl)
چرا در معاملات حد ضرر نمیگذاریم؟
بحث بسیار مهم و ضروری در این چهار سوال بالا، مقولهی حد ضرر است.
چرا که اگر شما با حجم کمی وارد شوید باز اگر حد ضرر نداشته باشید سرمایه شما در معرض نابودی است.
در اصل شما با نگذاشتن حدضرر این اجازه را به مارکت میدهید که سرمایه شما را به صفر برساند.
شما در اصل با نگذاشتن حد ضرر دارید عملا فریاد میزنید که من یک تریدر ترسو هستم، من از ضرر میترسم و من تحمل دیدن ضرر در حساب خود را ندارم.
پس اینقدر صبر میکنم تا بازار برگردد، ولی زهی خیال باطل.
بازار پرشتابتر به حرکت خود در جهت مخالف خواسته شما پیش میرود گویی انگار کسی آنسوی چارت شما نشسته و قیمتها را در جهت گریه کردن شما جا به جا میکند.
چرا باید حد ضرر بگذارید؟
بارها به دوستانم گفتهام نگذاشتن حد ضرر در معاملات یعنی شما بدون لباس زیر در میدان اصلی شهر شروع به قدم زدن میکنید.
مشخص است که ریسک این کار بالاست و هر اتفاقی ممکن است برای شما بیفتد.
در بازاری که شما روی حرکات آن کنترل و قدرتی ندارید، تنها ابزار زرهی شما برای زنده ماندن حد ضرر است.
بازارهای مالی مانند یک جنگ تمام عیار هستند. در جنگ، اولین وظیفهی یک سرباز زنده ماندن است، سرباز مرده به چه دردی میخورد.
عدهای از تریدرها هستند که در بازارهای مالی موفق عمل کردهاند، ولی افرادی نیز وجود دارند از شدت ضرر حتی زندگی خانوادگی آنها نیز متلاشی شده است.
شما قصد دارید زود ثروتمند شوید ولی راه ثروتمند شدن در بازارهای مالی، یک راه فوری و سریع نیست.
اهمیت حد ضرر در ترید
حد ضرر یا (stop loss) به عدد یا محدودهای گفته میشود که شما برای معاملهی خود تعیین میکنید که بیشتر از آن سرمایه شما متحمل ضرر نشود و معامله شما بسته شود.
حد ضرر میتواند در سیستم و نزد کارگزار شما ثبت شود (البته در بورس تهران این امکان هنوز از لحاظ نرم افزاری پیاده سازی نشده) یا اینکه ذهنی ثبت شود.
شما برای خود قرارداد کردهاید که اگر قیمت سهام یا ارز از فلان مقدار کمتر یا بیشتر شد از معامله خارج شوید.
شروع عصر یخبندان با رعایت نکردن حد ضرر!
تعریف حدضرر یکی از الزامات سرمایهگذار بوده اما تعیین حد آن مقولهای است که محدودهی وسیعی را پوشش میدهد.
تعیین حدضرر از خصوصیات فردی و روحی شخص سرمایهگذار شروع شده و تا مقدار سرمایه و اندازه ریسک و نوع بازار و شناخت سابقه تاریخی آن بازار ادامه مییابد.
همیشه پیشبینیها نمیتواند درست باشد و بنابراین اگر معامله ما به هر دلیلی مخالف انتظار ما پیش رفت آنگاه چه مقدار باید ضرر متحمل شد؟
موارد زیادی پیش میآید که ممکن است حد ضرر ما در یک معامله فعال شود و سپس سیر صعودی یا نزولی آن سهم شروع شود و ما را در غم از دست دادن سهم خویش داغدار کند.
این قسمت که البته واقعیت هم دارد، همان بخش فریبندهای است که بسیاری از تریدرها را دچار مشکل حاد میکند.
بنابراین تصمیم میگیرند که در معاملات بعدی حد ضرر نگذارد و این آغاز زیان برای معاملهگر است.
وقتی در معاملهای حد ضرر تعریف میکنید و ضرر فعال و لمس میشود هرگز از متد خود ناامید نشوید و روحیهی خود را از دست ندهید.
زیرا حد ضرر برای این است که فعال شود و یک چیز فرمایشی و سمبلیک نیست.
تنها نکتهی مهم و ضروری این است که اگر تعداد حد ضررهایی که از شما فعال میشود زیاد است باید یک بازبینی کلی در روش و سیستم معاملاتی خود انجام دهید و هرگز اقدام به پاک کردن صورت مسئله یعنی حذف حد ضرر نکنید.
عدم تعیین حد سود و ضرر یعنی عدم داشتن برنامه و یعنی عدم مدیریت سرمایه و ریسک خود.
آیا میتوانید تصور کنید در حال رانندگی در یک اتومبیل با سرعتی بسیار بالا هستید و پدال گاز را نیز تا انتها فشردهاید.
حال بصورت ناگهانی مانعی بزرگ را در مقابل خود میبینید و این در حالی است که در تجهیزات اتومبیل شما اصلاً چیزی بنام ترمز وجود ندارد و سرانجام …! نابودی…!
حد ضرر (stop loss) در بازار ارز بین الملل نیز دقیقاً همان نقش ترمز مطمئن را در اتومبیل شما دارد، کما اینکه با نوسانات گاها شدیدی که در بازار ارز دیده می شود، در صورت استفاده نکردن از حد ضرر، در کمتر چند ساعت ،امکان از بین رفتن تمام سرمایه شما وجود دارد.
تعیین حد ضرر از سوی معامله گران، گاها حتی از خود معاملات نیز اهمیت بیشتری پیدا میکند و این دقیقاً در حالیست که اکثر معامله گران در فارکس هنوز استراتژی و متد ثابتی در مورد استفاده از حد ضرر و مقدار آن در معاملاتشان ندارند.
حال چنانچه به مدریت ریسک سرمایه و مدریت پول توجه بیشتری کنیم و در کنار آن نیز از متد معاملاتی مطمئن برای ورود و خروج از بازار استفاده کنیم، مطمئناً بالانس نهایی معاملات ما با سود بالایی همراه خواهد بود.
در این اینجا تکرار مجدد این مسئله ضروریست که عمده عامل عدم موفقیت بیش از ۹۰% از معامله گران در پایان سال مالی در بازار فارکس، عدم اطلاع و یا عدم استفاده از روشهای مطمئن در مدیریت ریسک سرمایه و پول است که تعیین حد ضرر مناسب (S/L) نیز از اجزاء مهم این علوم است.
وقتی از یک آماتور پرسیده میشود که چرا در معاملهی خود حد ضرر نمیگذاری پاسخی که میدهد این است: ” که ما حدوداً در میانه یک رنج مشحص و تکراری از نوسانات قیمت هستیم. پس بنابراین به هر حال نرخ قیمت به مکان قبلیاش باز خواهد گشت!” آری و بعد نتیجهی آن، از دست دادن کل سرمایه (کال شدن) است.
با ضرر آشتی کنید
من بارها به خود و دیگران گفتهام به فرض شما ۲۰ درصد سرمایهی خود را از دست دادهاید چرا قید مابقی سرمایه را نیز میزنید و به خیال واهی به بازار برمیگردید تا ۸۰ درصد مابقی را هم از دست بدهید.
از این به بعد به خود قول دهید که قبل از ورود به معامله این سوال مهم را از خود بپرسید، حد ضرر من کجاست؟
تعیین درست حد ضرر خود یک علم است. چند پیپ یا چند دلار بالاتر یا پایینتر از قیمت فعلی حد ضرر نیست و آماتورترین روش تعیین حد ضرر است.
بیشتر بخوانید: روش تعیین حدضرر
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
حد ضرر چیست؟ 5 نکتهای که برای تعیین حد ضرر یا استاپ لاس
حد ضرر چیست و چه اهمیت در معاملهگری دارد؟ تمام کسانی که قصد دارند در بازارهای مالی به خرید و فروش بپردازند، باید پاسخ این سؤال را بهخبی بشناسند. احتمالا این جمله را که یک پایان تلخ بهتر از یک تلخی بیپایان است را شنیدهاید. داستان حد ضرر یا استاپ لاس نیز در معاملهگری تقریبا چیزی مشابه همین جمله است. ضرر و زیان جز جداییناپذیر معاملهگری است. هنر یک سرمایهگذار این نیست که هیچگاه ضرر نکند. بلکه او باید بتواند با مدیریت هوشمندانه ضرر و زیان خود را به حداقل مقدار ممکن کاهش دهد. مفهوم حد ضرر کمک میکند که یک معاملهگر بتواند زیان خود در معاملات را کنترل کند. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم و روشهای استفاده از آن تا پایان با ما همراه باشید.
فهرست عناوین مقاله
حد ضرر چیست؟
هیچ سرمایهگذاری را در بازارهای مالی نمیتوانید پیدا کنید که به قصد ضرر کردن وارد یک معامله شود. اما ناگفته پیدا است که همانطور که سود کردن در معامله برای شما شیرین است، باید منتظر ضررهای احتمالی نیز باشید و این مسئله را به عنوان یک حقیقیت هر چند تلخ بپذیرید. در نظر بگیرید که در بازار بورس یا ارزهای دیجیتال، یک سهم یا رمزارز را خریداری کردهاید و بعد از گذشته مدتی، قیمت آن از قیمت خرید شما پایینتر میآید. در چنین شرایطی چه کار باید کرد؟
آیا باید بلافاصله از معامله خارج شد؟ آیا باید صبر کرد تا قیمتها بار دیگر در مدار صعودی قرار بگیرد و شما از ضرر خارج شوید؟ اگر باید صبر کرد، تا چه زمانی باید این فرآیند ادامه پیدا کند؟ پاسخ این سؤالات در گروه پاسخ به این سؤال است که حد ضرر چیست؟ در هر معاملهای وقتی وارد میشوید، همان ابتدا با توجه به تحلیل خود و استراتژی معاملاتیتان باید حد ضرر خود را تعیین کنید. حد ضرر قیمتی است که اگر دارایی خریداری شده تا سطح آن کاهش پیدا کند، شما باید اقدام به فروش دارایی کنید تا جلوی ضرر و زیان بیشتر را بگیرید. اما حد ضرر یا استاپ لاس چگونه تعیین میشود؟
روشهای تعیین حد ضرر چیست؟
استاپ لاس از جمله موضوعاتی در معاملهگری است که تعیین مقدار دقیق آن کاملا وابسته به استراتژی معاملاتی هر تریدر دارد. عامل دیگری که در این زمینه تأثیر زیادی دارد، میزان ریسکپذیری معاملهگر است. طبیعی است که معاملهگرانی که ریسکپذیری بالایی ندارند، حد ضرر خود را با فاصله قیمتی بسیار کمی نسبت به قیمت خرید داراییها در نظر میگیرند.
با ذکر این نکات، بهتر است بررسی کنیم که روشهای تعیین حد ضرر چیست؟ در حالت کلی سه روش اصلی برای این منظور در تحلیل تکنیکال مورد استفاده قرار میگیرد که عبارتاند از:
1- استاپ لاس ثابت
در این روش معاملهگر فارغ از ابزارهای تحلیل تکنیکال، باتوجهبه شناختی که از دارایی و روحیات شخصی خود دارد، یک عدد مشخصی را بهعنوان حد ضرر در معاملات تعیین میکند. هر زمان قیمت دارایی افت کرد و حد ضرر معاملهگر فعال شد، تصمیم به فروش دارایی میگیرد.
2- مشخص کردن حد ضرر با استفاده از اندیکاتورها
اندیکاتورها بهعنوان ابزارهای کارآمدی برای تعیین حد ضرر در معاملات مختلف به شمار میروند. اندیکاتورها مجموعه توابع و الگوریتمهای ریاضی هستند که به کمک آنها میتوان پیشبینیهای نسبتاً خوبی از روند حرکت قیمت یک دارایی ارائه داد. تعیین حد ضرر به کمک اندیکاتورها معمولاً به کمک نرمافزارهای تحلیلی که برای این منظور تولید شدهاند، صورت میگیرد. برای اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنیم مقاله اندیکاتور چیست را مطالعه کنید.
3- تعیین استاپ لاس به کمک الگوهای قیمتی
کارکردن با نمودارهای قیمت داراییها در تحلیل تکنیکال برای تعیین حد ضرر بسیار کاربردی و مفید است. البته کسانی میتوانند از این ابزارها استفاده کنند که آموزشهای لازم برای استفاده از ابزارهای تحلیل تکنیکال را بهخوبی فراگرفته باشند. الگوهای سر و شانه ، کف دوقلو، امواج الیوت ، فیبوناچی و … از جمله ابزارهای مهمی در تحلیل تکنیکال هستند که با بررسی نمودار قیمت دارایی اطلاعات متنوعی را در اختیار معاملهگران قرار میدهند.
5 نکته ضروری در تعیین حد ضرر یا استاپ لاس
با وجود اینکه در ابتدای بحث حد ضرر چیست، اشاره کردیم که تعیین استاپ لاس وابسته به استراتژی معاملاتی شما است، اما به تجربه ثابت شده است که رعایت کردن چند نکته برای تعیین حد ضرر مناسب ضروری است. این نکات عبارتاند از:
- حد ضرر در معاملات همواره یک مقدار ثابت و غیرقابلتغییر نیست. معمولاً با افزایش قیمت یک دارایی، معاملهگر باید با بازنگری در شرایط موجود، حد ضرر خود را نقطه معینی بالا بیاورد.
- زمان در هر معاملهای حکم پول و سرمایه را دارد. شما نمیتوانید سالها صبر کنید تا اهداف قیمتی که برای یک معامله در نظر گرفتهاید، محقق شود مگر اینکه ارزش آن را داشته باشد. منظور این است که استاپ لاس صرفاً با قیمت داراییها سر و کار ندارد؛ بلکه باید زمان را نیز بهعنوان معیاری برای ورود و خروج در معاملات در نظر گرفت و در صورت محقق نشدن اهداف در بازه زمانی مورد انتظار از آن خارج شد.
- تعیین حد ضرر با شناسایی محدوده حمایتی یک سهم رابطه تنگاتنگی دارد. بهعنوان مثال ممکن است یک سهم در محدوده حمایتی با موجی از خریداران مواجه شود و روند صعودی به خود بگیرد. در این راستا باید درک درستی از محدود حمایتی قیمت داراییها داشته باشید.
- در معاملات خود تعصب بیجا به خرج ندهید و در صورتی که حد ضرر شما فعال شد، فوراً اقدام به فروش دارایی کنید.
- معمولاً توصیه میشود که بیشتر از 10 درصد قیمت خرید را بهعنوان حد ضرر قرار ندهید. البته تعیین این عدد وابسته به میزان ریسکپذیری شما است.
سؤالات متداول
1. دلیل تعریف حد ضرر چیست؟
تا زمانی که یک دارایی را نفروشید، نه سود کردهاید و نه ضرر. میزان سود و زیاد وقتی مشخص میشود که از یک معامله خارج شوید. اما مبتنی بر این دیدگاه نباید اجازه تعیین حد ضرر و ضرورت آن در معاملات به خواب رفتن سرمایه را بدهید. سرمایه زمانی میتواند سودآور باشد که حرکت داشته باشد. شما نمیتوانید از رشدهای منطقی که در بازار جاری است، جا بمانید و فرصتها را از دست بدهید؛ بنابراین حد ضرر در معامله به شما کمک میکند تا از به خواب رفتن سرمایه و همچنین زیانهای بیشتر جلوگیری کنید. به عبارت دیگر، پایبندی به حد ضرر فضا را برای جبران ضرر متحمل شده در معاملات دیگر مهیا میکند.
2. عوامل مؤثر در تعیین حد ضرر چیست؟
علاوه بر استراتژی معاملاتی و میزان ریسکپذیری معاملهگر، چند عامل مهم دیگر از جمله خط روند حمایت دارایی، امواج الیوت، الگوهای قیمتی و … نیز در تعیین حد ضرر مؤثر هستند.
کلام پایانی
در این مطلب بررسی کردیم که حد ضرر چیست و چگونه میتوان از آن برای جلوگیری از تحمیل ضرر و زیانهای تعیین حد ضرر و ضرورت آن در معاملات بیش از حد در سرمایهگذاری جلوگیری کرد. درک عمیق از مفهوم حد ضرر یا استاپ لاس نیاز به تمرینهای عملی زیادی دارد. در همین راستا کلینیک سرمایه دو دوره آموزش تحلیل تکنیکال مقدماتی و دوره آموزش تحلیل تکنیکال پیشرفته را برای شما عزیزان آماده کرده است که در آن از 0 تا 100 هر آن چیزی که برای تبدیل شدن به یک تحلیلگر تکنیکال خبره نیاز دارید، آموزش داده میشود. در این آموزشها تلاش شده است تا مثالهای عملی بسیار زیادی از بازارهای مالی مختلف برای دانشجویان دوره ارائه شود تا موضوعات به خوبی تبیین گردد. کلینیک سرمایه در کنار شما است تا لذت سود کردن در بازارهای مالی را با هم تجربه کنیم.
حد ضرر چیست و چرا انقدر اهمیت دارد؟
موضوع تعیین حد ضرر در معاملات، یکی از مباحث اصلی تریدینگ است که متاسفانه بسیاری از تریدرهای عزیز، این حد را با روشهای بسیار نامناسبی تعیین میکنند و همین تعیین نامناسب حد ضرر هم سبب میشود تا سودهای زیادی را در معاملات خود از دست بدهند. برای مثال، حد ضرر بسیاری از افراد با اُفت ۵ یا ۱۰ درصد قیمت داراییشان فعال میشود و این نوع تعیین حد ضرر اصلاً مناسب نیست. به همین خاطر در ادامه میخواهیم ضمن ارائهی مفهوم اصلی حد ضرر در معاملات، چگونگی تعیین این حد ضرر را نیز بررسی کنیم. پس اگر شما نیز برای تعیین حد ضرر معاملات خود با چالش روبهرو هستید، با ما همراه باشید.
حد ضرر چیست؟
اگر بخواهیم یک تعریف ساده و بسیار قابل فهم برای حد ضرر در نظر بگیریم، این تعریف به این صورت خواهد بود:
«حد ضرر یعنی این که دلیل ورود به معاملهی شما نقض شود!!»
بگذارید این تعریف را با یک مثال برای شما روشن کنیم. تصور کنید که شما برای خرید یک سهام در بورس، به این دلیل آن سهام را میخرید، چون شنیدهاید که قراره شرکتی که سهام آن را خریداری میکنید با یک شرکت بزرگ دیگر قرارداد همکاری ببندد و عقد این قرارداد به معنی سوددهی بیشتر شرکت و افزایش قیمت سهام آن خواهد بود. حالا شما سهام را خریداری میکنید و متوجه میشوید که عقد این قرارداد به هر دلیلی لغو شده. بنابراین حد ضرر شما نیز فعال شده است، چون دلیل ورود شما به این معامله، عقد قرارداد بین دو شرکت بود که این قرارداد کنسل شده، بنابراین دلیل ورود شما به معامله نیز نقض شده و دیگر دلیلی برای نگهداری آن سهم ندارید.
مثال فوق را میتوان به بازار ارز و رمزارز نیز تعمیم داد و نقض شدن دلیل شما برای ورود به هر معامله، حد ضرر شما در آن معامله خواهد بود که معمولاً چون دلایل ورود به هر معامله با معامله دیگر تفاوت دارد، حد ضررها نیز متفاوت خواهند بود.
بهترین راه برای تعیین حد ضرر در معاملات چیست؟
برای تعیین حد ضرر به یک شیوهی متناسب، براساس تعریف فوق، نمودار اتریوم را در نظر میگیریم و حد ضرر را روی این نمودار بررسی میکنیم:
(تصویر نمودار اتریوم موجود در ویدئو)
حالا ما روی این نمودار یک خط حمایت رسم کردهایم و دلیل ورود به معاملهی ما، این خط حمایت است، چون چند دفعه کندل با خط برخوردار داشته، اما از آن عبور نکرده است. بنابراین ما نیز پیش بینی کردهایم که برای دفعات دیگری نیز کندل ضمن برخورد با خط حمایت، برمیگردد و باز هم صعود بیشتری را تجربه میکند. (اگر با خطوط حامیتی آشنایی ندارید، میتوانید مقاله “حمایت و مقاومت در تحلیل تکنیکال” را مطالعه نمایید.)
حال میبینیم که چند بار دیگر این اتفاق اُفتاده و با وجود اینکه اتریوم چند درصد نزول داشته، اما از خط حمایت رد نشده و دوباره به صعود خود بازگشته است. اگر قرار بود شما حد ضرر خود را ۵ درصد، ۱۰ درصد یا حتی ۲۰ درصد در نزول قرار دهید، طبیعتاً پس از اُفتهای مقطعی اتریوم، معاملات خود را میبستید و سودهای حاصل از برگشت صعودی این رمزارز را از دست میدادید. در این مثال، معامله شما تنها باید زمانی بسته شود که کندل از خط حمایت عبور کند که میبینید در آخرین کندل موجود در نمودار این اتفاق اُفتاده تعیین حد ضرر و ضرورت آن در معاملات و آنجا حد ضرر این معامله است.
با توجه به این توضیحات، خطوط حمایت در نمودارها میتوانند دلایل خوبی برای ورود به معامله و تعیین حد ضرر باشند. اما قطعاً بینهایت دلیل برای ورود به هر معامله وجود دارد که باید حد ضرر هر معامله در صورت نقض دلیل ورود به آن معامله فعال شود!
مفهوم حد ضرر در سرمایهگذاری و نحوه تعیین حد ضرر
هیچ سرمایه گذاری نیست که در طول عمر معاملاتی خود نوسانات قیمتی یا حتی زیان در معامله را تجربه نکرده باشد. این نوسانات و تصمیم گیری صحیح و به موقع برای خروج از موقعیت سرمایه گذاری یا ادامه آن, همواره یکی از دغدغههای اصلی سرمایهگذاران بوده است. در این مطلب قصد داریم درخصوص مفهوم حد ضرر, ضرورت تعیین آن در معاملات و سرمایهگذاریهای خود و همچنین نحوه محاسبه آن اطلاعاتی ارائه دهیم.
اشتباه در معاملات امری طبیعی است؛ چرا که بازارهای مالی محیطی پویا دارند و همچنین شرایط متغیر و کلان سیاسی و اقتصادی نیز بر آن تأثیرگذار است. در این بحث تفاوتی که میان معاملهگران وجود دارد در تعداد معاملاتی که با ضرر انجام دادهاند، نیست بلکه در نحوه برخورد آنها با شرایط نامطلوب بازار پایبندی به اصول معاملاتی و پذیرفتن سریع اشتباهات است. هنگامیکه قیمت برخلاف انتظار ما حرکت میکند، اگر بهموقع از بازار خارج شویم، از گسترش زیان جلوگیری کردهایم و سرمایه خود را حفظ نمودهایم. بسیاری از معاملهگران تازهکار به صورت احساسی و بدون در نظر گرفتن قواعد انجام یک معامله موفق، تصمیمگیری میکنند و بنابراین هرگز تمایلی به باور زیان نداشته و سعی در توجیه معامله اشتباه خود دارند. درنهایت زیانهای بالاتری را تجربه میکنند و دچار حس ناامیدی، شکست و سرخوردگی از بازارهای مالی میشوند.
حال این سوال پیش میآید؛ اگر ما سهمی را خریداری کردیم و قیمت آن کاهش یافت، تا چه زمانی سهم را نگهداری کنیم و چه حد ضرری برای آن در نظر بگیریم.
مفهوم حد ضرر
تشخیص قیمت و زمان فروش سهام، نیاز به تجربه و اطلاعات کافی دارد. برای حفظ سرمایه و رسیدن به سود، لازم است قبل از خرید هر سهمی روندها، مقاومتها حمایتها، وضعیت بنیادی و… سهم را بررسی کنیم. با بررسی کامل یک سهم، این انتظار وجود دارد که قیمت سهم صعودی باشد و به سود مورد نظر برسد. حال اگر بعد از خرید یک سهم برخلاف انتظار ما قیمت آن شروع به کاهش کرد، به این معنی است که یا در محاسبات خود اشتباه کردهایم یا بر خلاف روند بازار، وارد شدهایم و تحلیل درستی از سهم نداشتیم. در این وضعیت دو راه پیش روی ما قرار دارد:
۱-صبر کنیم تا بعد از کاهش قیمت، سهام دوباره به قیمت مورد نظر ما برسد.
۲-بعد از اندکی کاهش بلافاصله از سهم خارج شویم.
باقی ماندن در سهام بدون هیچ برنامهای تا زمانی که به قیمت موردنظر ما برسد، ریسک زیادی دارد چرا که میتواند منجر به از دست رفتن بخش اعظمی از سرمایه شود. خروج از سهام بعد از تحمل مقداری کاهش، منطقیتر به نظر میرسد؛
یک سرمایهگذار حرفهای با بررسی کامل سهمی را میخرد و حد سود و زیان را تعیین میکند. در صورتی که به سود مورد نظر دست یافت یا سهم به مقاومت خود رسید، از سهم خارج میشود. زیرا هیچ سهمی برای همیشه حالت صعودی نخواهد داشت. ولی اگر سهام بجای رشد، افت کرد و به حد ضرر رسید، بلافاصله باید از سهم خارج شد. اگر بازار بورس روند نزولی داشته باشد، حد زیان در کل بازار باید در نظر گرفته شود و اگر به آن حد رسید، کاملا از بازار خارج میشویم و تا زمان بازگشت بازار به روند طبیعی، نظارهگر میمانیم. در این حالت باید از سهامی که به حد ضرر هم نرسیده خارج شویم.
افرادی که با مطالعه و شناخت از بازار مورد نظر و توجه به میزان سرمایه خود، سرمایهگذاری میکنند بهطور حتم برای خود اهداف قیمتی تعیین کردهاند. این اهداف شامل مواردی از جمله قیمت خرید، قیمت فروش، مقدار سود و مقدار زیان است. برای سرمایهگذاری در بورس باید ابتدا انتظارات خود را تعریف کنیم و به سوالاتی نظیر زمان ورود یا خروج در یک سهم، سود مورد انتظار و میزان زیانی که حاضر به پذیرش آن هستیم، پاسخ دهیم. دانستن این نکته حائز اهمیت است که اگر معامله موفقی را انجام دادیم کجا خارج شویم و اگر معامله ما به هر دلیلی، مخالف انتظار ما پیش رفت آنگاه چه مقدار ضرر باید متحمل شویم.
حد ضرر ابزاری است که سرمایهگذاران به کمک آن میتوانند درصورتیکه سود موردانتظار محقق نشد، از ضرر بیشتر و از بین رفتن اصل سرمایه جلوگیری کنند.
عدم تعیین حد ضرر به معنی نگهداری سهم تا زمان نامعلومی است. این فرآیند میتواند حتی تا جایی که نیمی از سرمایه خود را از دست بدهیم، ادامه داشته باشد. نکتهای که وجود دارد این است که امکان دارد بعد از فروش، سهم روند صعودی بگیرد. در این صورت نباید به این فکر کنیم که شاید بهتر باشد، حد سود یا حد ضرر نداشته باشیم. زیرا عدم تعیین حد سود و حد ضرر به معنی نداشتن برنامه برای سرمایهگذاری و عدممدیریت سرمایه و ریسک است. برای حفظ سرمایه پیش از انجام هر معامله باید حد ضرر مناسب را پیدا کرده و به آن پایبند باشیم. پایبندی به حد ضرر یعنی در صورت رسیدن قیمت به آن نقطه، معامله بدون هیچگونه تردیدی بسته شود. سرمایهگذاری تعیین حد ضرر و ضرورت آن در معاملات موفق است که بتواند زیان خود را حداقل نماید.
تفاوت معاملهگر حرفهای با دیگران در مواجهه با زیان در معاملات
یکی از بارزترین تفاوتهای معاملهگران موفق نسبت به سایر معاملهگران نحوه برخورد آنها در شرایط نامطلوب بازار است. زمانیکه قیمت برخلاف انتظار ما حرکت میکند، اگر بهموقع از بازارخارج شویم، از افزایش زیان جلوگیری میشود و سرمایه ما حفظ میگردد.
یکی دیگر از تعیین حد ضرر و ضرورت آن در معاملات تفاوتهای معاملهگر حرفهای و غیرحرفهای در این است که معاملهگر غیرحرفهای پس از رسیدن به حد ضرر و خروج از معامله چنانچه قیمت سهام افزایش یابد، از تعیین حد ضرر پشیمان میشود و حتی امکان خرید اما معاملهگر حرفه ای به دنبال ضعف و اشکال موجود در استراتژی معاملاتی خود میگردد.
مزیت تعیین حد ضرر چیست؟
برای توضیح کاربرد حد ضرر با یک مثال شروع میکنیم. فرض تعیین حد ضرر و ضرورت آن در معاملات کنید سهمی را خریداری کردهاید و قیمت آن رو به کاهش میرود. چنانچه قیمت سهم موردنظر پس از یک سال دوباره به قیمت اولیه بازگردد، شما از نظر معاملاتی زیانی متحمل نشدهاید. اما از نظر سرمایهگذاری این فرآیند برای شما هزینه فرصت سرمایهگذاری در این یک سال ایجاد کرده است. به این معنا که فرصتهای سرمایهگذاری را در موقعیتهای سودآور دیگر از دست دادهاید. با این توضیح یکی از مزیتهای اصلی حد ضرر را علاوهبر جلوگیری از افزایش زیان، میتوانیم جلوگیری از خواب سرمایه نیز بدانیم.
محاسبه حد ضرر
روشهای متعددی برای محاسبه حد ضرر در معامله وجود دارد. برخی از این روشها با توجه به فاصله قیمتی از نقطه خرید سهام است و برخی توسط اندیکاتورها و ابزار تحلیل تکنیکال تعیین میشود. در ادامه به بررسی چند مورد از پرکاربردترین روشهای محاسبه حد ضرر میپردازیم.
- تعیین حد ضرر ثابت
- حد ضرر مکانیکال
- حدضرر تکنیکال و ترسیمی
تعیین حد ضرر ثابت
در روش تعیین حد ضرر ثابت، معاملهگر مقدار مشخصی را بهعنوان حد ضرر در نظر میگیرد و زمانیکه قیمت به آن نقطه رسید، اقدام به فروش میکند. در این روش به دو صورت حد ضرر محاسبه میشود.
۱-تعیین مقدار ثابت عددی: در روش مقدار ثابت عددی، معاملهگر عدد ثابتی را بهعنوان حد ضرر تعیین میکند. بهعنوان مثال حد ضرر ۲۰ تومانی را برای خرید خود در نظر میگیرد و هر زمان که قیمت سهم به اندازه ۲۰ تومان نسبت به قیمت خرید کاهش یافت، اقدام به فروش میکند.
۲-تعیین مقدار ثابت درصدی: در این روش معاملهگر درصد ثابتی از قیمت خرید را ملاک محاسبه حد ضرر قرار میدهد و زمانیکه قیمت سهم از مبلغ درصدی تعیین شده پایینتر رفت، از معامله خارج میشود. بهعنوان مثال اگر سهمی را ۵۰۰ تومان خریداری کرده باشیم و حد ضرر را ۱۰ درصد در نظر گرفته باشیم، با رسیدن به قیمت ۴۵۰ تومان باید از معامله خارج شویم.
چند نکته درخصوص تعیین حد ضرر به شیوه درصد ثابت:
- قانون ۸ درصدی؛ برخی معتقدند معمولاً سهامی که به خوبی و براساس تجزیه و تحلیل دقیق بنیادی و تکنیکال انتخاب شده و در زمان و قیمت مناسب آن را خریداری کرده باشیم، بهندرت با کاهش درحد ۸ درصدی نسبت به قیمت خرید مواجه میشود. بنابراین هرگاه سهام شما بیش از ۸ درصد از قیمت خرید خود را از دست داد، باید از معامله خارج شوید و بدانید چیزی در استراتژی معاملاتی شما اشتباه است.
- از معمولترین محدودههایی که برای تعیین حد ضرر در نظر گرفته میشود، محدوده ۵ الی ۱۵ درصدی نسبت به قیمت خرید سهام است. البته محدوده کاملاً یکسانی برای همه سرمایهگذاران وجود ندارد. اما اغلب بازه در نظر گرفتهشده برای حد ضرر، بین ۵ تا ۱۵ درصد از قیمت خرید است.
- در دوران پس از خرید، رفتار سهم نسبت به کل بازار و صنعت باید مورد توجه قرار گیرد. چنانچه سهام تعیین حد ضرر و ضرورت آن در معاملات شما در بازار در حال رشد، در جای خود باقی بماند (اصطلاحاً به این حالت درجازدن میگویند) این میتواند یک هشدار باشد. بنابراین اگر رشد سهام شما در مقایسه با رشد بازار ناچیز است، باید سهام را بار دیگر مورد مطالعه قرار دهید، حتی زمانیکه ۸ درصد از قیمت خرید شما پایینتر نیامده باشد. چرا که داشتن چنین سهمی برای شما هزینۀ فرصت بههمراه خواهد داشت.
تعیین حد ضرر مکانیکال
در روشهای تعیین حد ضرر به شیوه مکانیکال برای محاسبه و تعیین نقطه ضرر از اندیکاتورها استفاده میشود. در اینجا نگاهی مختصر به روشهای مورداستفاده در این شیوه داریم. برای مطالعه بیشتر و کاملتر، میتوانید به منابع تخصصیتر در حوزه محاسبه حد ضرر مراجعه نمایید.
۱- روش پارابولیک سار (Parabolic SAR)
در این شیوه از ترسیم نمودار برای محاسبه و تعیین حد ضرر استفاده میشود.
۲- میانگین متحرک (Moving Average)
در این روش از میانگین متحرک که قیمت سهام را در یک دوره زمانی نشان میدهد، استفاده میشود.
حد ضرر تکنیکال و ترسیمی
برای تعیین حد ضرر به روش تکنیکال از ابزارهای ترسیم نمودار که در تحلیل تکنیکال موجود است استفاده میشود.پ
مبنای حد ضرر
از آنجا که قیمت آخرین معامله مدام در حال تغییر است معمولاً برای محاسبه حد ضرر، قیمت پایانی را مبنا قرار میدهند. البته گاهی سرمایهگذارانی که با هدف نوسانگیری معامله میکنند، مبنای محاسبه خود را قیمت آخرین معامله قرار میدهند.
نحوه اعمال حد ضرر
برای تعیین حد ضرر در یک معامله دو عامل مهم باید در نظر گرفته شود. یکی از این عوامل حجم معامله و دیگری قیمت سهام است. چنانچه حجم معامله به مقدار مشخصی برسد و قیمت از یک حد تعیین شدهای کمتر شود، حد ضرر فعال میشود. درنتیجه برای فعال شدن حد ضرر تنها رسیدن به حجم مشخصی یا رسیدن قیمت به محدوده حد ضرر کافی نبوده و این دو شرط باید بهصورت همزمان برقرار شود.
عوامل موثر در تعیین حد ضرر
از جمله عوامل موثر بر تعیین حد ضرر، میتوانیم به ویژگیهای سرمایهگذار از نظر ریسکپذیری و دیدگاه زمانی او در سرمایهگذاری اشاره کنیم. اما به صورت کلی عوامل تاثیرگذار بر این فرآیند را میتوان موارد زیر در نظر گرفت:
- خط روند حمایت مهم یا کف قیمتی سهم
- فیبوناچی
- امواج الیوت
- الگوهای نموداری
- کف دوقلو
- الگوی سروشانه
جابهجایی حد ضرر
تغییر موقعیت حد ضرر به نقطه ای بالاتر یا پایینتر، به معنی تعیین حد ضرر شناور یا متغیر است. بهعنوان مثال زمانیکه یک سهم را روی قیمت ۲۵۰ تومان میخریم، حد ضرر را برای آن در نقطه ۲۳۰ تومان قرار میدهیم. چنانچه قیمت سهم افزایش یافت و به نقطه ۳۳۰ تومان رسید، حد ضرر را در نقطه بالاتری مثلا روی قیمت ۳۰۰ تومان قرار میدهیم. به این فرآیند تغییر حد ضرر باتوجه به روند قیمت سهام گفته میشود.
نکات اصولی در تعیین حد ضرر
قانون کلی برای تعیین حد ضرر وجود ندارد. اما نکات قابل توجهی وجود دارد که برای تعیین آن باید در نظر گرفته شود. از جمله این موارد میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
۱- حدضرر یا حد توقف زیان به معنی آن است که وقتی کاهش قیمت سهام به حد مشخص و تعیین شدهای رسید، باید آن را بفروشیم تا از ضرر بیشتر جلوگیری شود.
۲- کم شدن سود هم نوعی زیان است، بنابراین زمانیکه قیمت سهام بالا رفت حدضرر را نیز باید متناسب با قیمت افزایش داد.
۳- یکی از رایجترین اشتباهات تغییر حد ضرر بدون دلیل فنی و منطقی است. بدین ترتیب که با نزدیک شدن قیمت به حد ضرر معاملهگر اقدام به تغییر یا حذف آن کرده و منتظر کمتر شدن یا از بین رفتن زیان میماند. با وجود اینکه ممکن است در مواردی این حرکت موجب جبران یا کمتر شدن زیان شود، اما در بلندمدت نتیجهای جز از بین رفتن برنامه و استراتژی سرمایهگذاری نخواهد داشت.
۴- حدضرر نباید بیشتر از ۱۰درصد مبلغ خرید باشد. به این معنا که بیش از ۱۰ درصد مبلغ خریدتان را نباید از دست دهید.
۵- حد ضرر را نباید با فاصله خیلی زیاد یا خیلی کم از قیمت خرید قرار دهید.
۶- اگر روند بازار و شاخص صعودی باشد بعد از رسیدن به حد سود بدون اینکه سهم را بفروشیم، فقط حد ضرر را تعریف میکنیم؛ ولی اگر روند بازار نزولی و شاخص در حال اصلاح باشد، باید بعد از رسیدن به حد سود، یا بهطورکامل از سهم خارج شویم یا اینکه بخشی از سهام را با سود فروخته و برای مابقی، حدضرر شناور (trailing stop) در نظر بگیریم.
۷- در تعیین حد ضرر، دیدگاه زمانی یک سرمایهگذار بسیار حائز اهمیت است. حد ضرر برای معاملات کوتاهمدت با حد ضرری که برای معاملات بلندمدت تعریف میشود، متفاوت است.
۸-حد ضرر را در معاملات کوتاهمدت روی محدوده حمایت در موج نزولی قبلی قرار دهید. (به شرطی که بین ۸ تا ۱۰ درصد باشد.)
۹- حد ضرر را در خریدهای میانمدت و بلندمدت روی محدوده حمایتی معتبر تعیین کنید. (بین ۱۰ تا ۲۰ درصد پایینتر از قیمت خرید)
۱۰- وقتی مقاومت یک سهم شکسته شد و قیمت سهم در بالای محدوده مقاومتی تثبیت گردید، حد ضرر را روی مقاومت شکسته شده که حالا بهعنوان حمایت عمل میکند، قرار دهید.
نتیجهگیری
تا به اینجا سعی کردیم نکاتی را درخصوص مفهوم و اهمیت تعیین حد ضرر و شیوههای محاسبه آن و نکاتی که در این زمینه باید مورد توجه سرمایهگذاران قرار گیرد، بیان کنیم.
همانطور که گفته شد تعیین حدضرر در سهام با توجه به روند بازار، نوع سهام، رفتار سرمایهگذار و ریسکپذیری او متفاوت است و هیچ قانون کلی در این زمینه وجود ندارد. اما نکاتی وجود دارد که به سرمایهگذار برای تعیین حد زیان موثر و منطقی و انجام معاملات حرفهای کمک خواهد کرد. به برخی از این موارد در بالا اشاره شد. در اینجا بهعنوان سخن پایانی نکاتی را بیان میکنیم.
استاپ لاس یا حد ضرر در فارکس چیست؟ +6 نکته طلایی برای تعیین حد ضرر
یکی از ابتدایی ترین موضوعات در سیگنال فارکس تعیین حدضرر یا استاپلاس (stop loss) برای معاملات هست که بعضی از معاملهگران تازه کار یا حتی باتجربه با سهل انگاری در تعیین یا عدم تعیین حد ضرر معاملههای خود ریسک بزرگی را متحمل میشوند. حتی امکان از دست رفتن بخش عظیمی از سرمایه شون وجود دارد. در این مطلب سعی شده تا تعریف کاملی از استاپ لاس، اهمیت تعیین این نکته طلایی و نحوه محاسبه درست میزان آن برای شما عزیزان ارائه شود. همچنین 6 نکته طلایی که هر تریدری در هنگام تعیین حد ضرر مد نظر دارد تشریح شده تا شما عزیزان به درست ترین و اصولی ترین حالت ممکن استاپ لاس معاملات را تعیین کنید و توی بازار فارکس در کم ریسک ترین حالت ممکن معامله کنید.
حد ضرر یا استاپ لاس چیست؟
حدضرر یا استاپ لاس (stop loss) محدوده قیمتی هست که با رسیدن قیمت به آن، معامله به صورت خودکار بسته میشود .
هر معامله گر در هنگام ورود به موقعیتهای معاملاتی با دو پارامتر اساسی مواجه میشود که تعیین درست و اصولی آنها نقش مهمی در آن معامله دارد; حد ضرر(Stop Loss) و حد سود(Take profit). همانطور که اشاره شد حد ضرر عددی هست که با رسیدن قیمت به آن معامله در ضرر بسته میشود و حد سود آن محدوده قیمتی هست که تریدر برای کسب سود خود از معامله در نظر داشته و با برخورد قیمت به ان عدد معامله در سود بسته میشود.
حالا که مفهوم کلی استاپ لاس توضیح داده شد بهتر هست که با اهمّیت این سپر طلایی بیشتر آشنا بشیم.
اهمیت حد ضرر برای معاملات:
حفظ سرمایه و معامله اصولی یکی از مهمترین نکات در بازارهای مالی هست. هنگام ورود به یک معامله این اصل باید در نظر گرفته شود و تنها بخش کوچکی از سرمایه درگیر شود یا به عبارت دیگر باید روی قسمتی از کل سرمایه ریسک کنیم. با تعیین درست و اصولی حد ضرر برای معاملات همه این نکات رعایت میشود و حتی با رسیدن قیمت به حدضرر و فعال شدن آن، مدیریت سرمایه حساب به درستی رعایت شده و از ضررهای بزرگ درصورت نقض تحلیل جلوگیری میشود.
یکی دیگر از مواردی که میتوان به اهمّیت استاپ لاس پی برد زمان اخبار مهم اقتصادی و سخنرانی سران بانکها و گزارشات مهم است. در چنین مواقعی مارکت با حرکتهای بزرگی همراه میشود که در صورت حرکت بازار در خلاف جهت معامله، امکان ضررهای بزرگ به وجود میآید. ولی اینجاست که حدضرر به کمک معامله گران میآید و از ضررهای بعضا بزرگ جلوگیری میکند.
درهنگام آغاز به کار سشنهای مهم بازار مثل سشن لندن و نیویورک هم بازار با حرکتهای بعضا غیر قابل پیشبینی یا سریع همراه میشود که در این مواقع هم اهمیت استاپ لاس بیش از پیش به چشم میآید.
تا به اینجا با مفهوم کلی و اهمیت حدضرر آشنا شدیم ولی شاید این سوال براتون پیش بیاد که چطوری باید اصولی و منطقی استاپ لاس را تعیین کرد. برای فهم این مطلب کاربردی ادامه این مطلب رو از دست ندهید.
محاسبه حدضرر برای معاملات
محاسبه میزان حدضرر رابطه مستقیمی با میزان حجم تعیین شده برای معامله دارد. نکتههایی که در رابطه با این موضوع باید رعایت شود درگیر کردن بخش منطقی از کل سرمایه در هر معامله هست. مثلا بهتر است که برای هرموقعیت معاملاتی نهایتا 2 تا 3 درصد از کل سرمایه درگیر شود. با مثال زیر مفهوم کلی این مطلب براتون واضح میشود.
فرض کنید با یک حساب 1000 دلاری در بازار فعالیت دارید و باتوجه به قوانین مدیریت سرمایه و ریسک قراره که 2 درصد از سرمایه شما درگیر معامله شود یا به عبارت دیگر بر روی 2 درصد از سرمایه در یک معامله ریسک کنید. پس با درنظرگرفتن حجم 0.1 برای هرمعامله نهایتا تا 20 پیپ امکان ضرر وجود دارد ولی اگر حدضرر بلندتری دارید پس باید حجم معامله کمتر درنظیر بگیرید که در کل 2 درصد سرمایه درگیر معامله شود. با همین فرمول ساده و طلایی مدیریت سرمایه رو به درستی رعایت میکنید و حتی با چند ضرر متوالی هم میتوانید به راحتی جبران ضرر کنید.
تا به اینجای کار با یک سری مفاهیم ابتدایی در عین حال کاربردی در رابطه با استاپ لاس آشنا شدیم که دانستن و رعایت همین نکات نقش مؤثری در موفقیت شما در بازار فارکس خواهد داشت. درادامه با چند نکته کلیدی در رابطه با تعیین استاپ لاس آشنا خواهید شد.
6 نکته طلایی در رابطه با تعیین استاپ لاس
۱. نکته مهمی که در رابطه با تعیین حد ضرر معاملات وجود داره در نظر گرفتن اسپرد است. زمانهایی که بازار با حجم زیادی مواجه هست اسپرد هم نوسان قابل توجهی دارد و برای بعضی از جفت ارزها گاها تا چند پیپ هم نوسان میکند . همین مقدار اسپرد موجب میشود تا با نزدیک شدن قیمت به محدوده، حد ضرر فعال شود و شاید بازار درست قبل از حد ضرر شما برگردد ولی اسپرد موجب شده تا حد ضرر شما قبل از محدوده مد نظر فعال شود. در این مواقع حالت روحی نامناسبی برای تریدر رخ میدهد و امکان حرکتهای احساسی و ضرر بیشتر به وجود میآید. برای جلو گیری از این اتفاق بهتر است همیشه حد ضرر رو بسته به اسپرد حساب و بروکر چند پیپ دورتر از محدوده مد نظر قرار بدهیم تا از اسپرد در بازار متضرر نشیم.
۲.یکی از مناطقی که میتوان به عنوان نواحی خوبی برای حد ضرر در نظر گرفت، سقف و کف قیمتی روز قبل است. با توجه به این که در روز قبل قیمت در آن نواحی واکنش داشته امکان واکنش مجدد هم وجود داره پس میتوان از این نقاط به عنوان محدوده های خوبی برای استاپ لاس استفاده کرد.
۳. سطوح فیبوناچی هم محدوده های شگفتانگیزی هستند که معامله گران حرفهای بعضا به عنوان محدوده برگشتی در نظر میگیرند و حد ضرر را در آن حوالی تعیین میکنند.
۴.یک نکته فوقالعاده کاربردی و سودآور در رابطه با استاپ لاس این هست که در صورتی که معامله مقدار قابل توجهی وارد سود شد و ما اهداف بالایی را برای آن در نظر داریم، استاپ را به نقطه ورود منتقل کنیم. با این تکنیک ساده نه تنها امکان ضرر در آن معامله وجود ندارد بلکه میتوان به اهداف قیمتی بالاتری رسید و با خیالی آسوده سودهای بیشتری از بازار کسب کرد. به این تکنیک ساده ریسک فری (Risk Free) گفته میشود. مطالعه کنید: بهترین بروکرهای فارکس برای ایرانیان
۵. پایبند بودن به استراتژی و تحلیل در بازارهای مالی یکی از اصول مهم هست که با پایبند بودن به تحلیل باید به حد ضرری هم که برای معامله مشخص شده، پایبند باشیم ولی در بعضی از مواقع با نگاه به چارت این نکته جلب توجه میکند که ممکن است بازار بعد از زدن استاپ ما و یه مقدار حرکت جزئی، برگشت قابل توجهی داشته باشد. در این مواقع باتوجه به قوانین مدیریت سرمایه اگر ممکن بود استاپ را چند پیپ عقبتر میبریم تا با برگشت احتمالی بازار نه تنها حدضرر فعال نشود بلکه آن معامله به نقطه ورود برگردد یا حتی به سود هم برسد.
6.محدودههای حمایتی اعم از سطوح رند، سطوح افقی مهم و. هم اعداد معتبری برای تعیین استاپ لاس هستند که پتاسیل برگشت قیمت در این نواحی بالا هست. نکتههایی که در این مورد باید مد نظر داشت همان بحث در نظر گرفتن اسپرد و محدوده قیمتی مناسب برای تعیین استاپ لاس است.
در این مقاله سعی شد تا مفهوم کلی حدضرر و چند نکته فوقالعاده کاربردی در رابطه با آن توضیح داده شود. درصورتی که این مطلب براتون کاربردی بوده و یک دید جدید در رابطه با حدضرر برای شما ایجاد کرده، خوشحال میشیم تا نظرات خود را برای ما بنویسید.
دیدگاه شما