آشنایی با ابزار مشتقه
این روزها در سرتاسر جهان و به تبع آن در کشور ما استفاده از ابزار مشتقه در معاملات به سرعت در حال گسترش است اما هنوز بسیاری از معامله گران آشنایی کافی با این ابزار را ندارند. در این نوشتار تلاش میکنیم فارغ از مباحث فنی و پیچیده، به اختصار و بصورت کاربردی به معرفی ابزار مشتقه و کاربردهای ان بپردازیم.
شاید در نخستین روزهایی که بشر تغییرات مرتبط با برابری ارزش کالاها در مقایسه با یکدیگر را مشاهده کرد متوجه تاثیرات ناشی از ریسک بازار بر ارزش دارایی‌های خود شد. با خلق پول و تحولات بعدی در جنبه‌های اقتصادی حتی افراد عادی به فکر مهار این زیان احتمالی رسیدند زیرا در طول زمان بر حجم و عمق بازار افزوده می‌شود و تغییرات سریع عرضه و تقاضا به ویژه به واسطه عملیات سفته بازی بیشتر جلوه می‌کرد.
اصطلاح ابزار مشتقه بازارهای ارزی و پولی از اواخر دهه هشتاد میلادی مورد استفاده قرار گرفت. ابزار مشتقه از ابزارهای پایه همچون کالا و انرژی، ارز، پول و سرمایه مشتق شده‌اند و بسیاری از معاملات مربوط به ابزارهای مشتقه از لحاظ مبلغ و سررسید تسویه ثابت بوده و در بورس‌های مربوطه انجام می‌پذیرند که سال‌ها به شیوه اعلان قیمت در صحن بازار انجام می‌گرفت. معاملات در این بازار‌ها قدرت نقد شوندگی بسیار بالایی نسبت به بازار نقدی دارند و هزینه کمتری در بازار ایجاد می‌کند.
در مباحث سرمایه‌گذاری و مدیریت مالی استفاده از ابزارهای مالی امری اجتناب‌ناپذیر است و انتخاب آن با توجه به موقیعیت و وضعیت بازار صورت می‌گیرد. سرمایه‌گذاران و متخصصان فن در امر سرمایه‌گذاری به دنبال سرمایه‌گذاری با حداقل ریسک در بازار و یا کاهش و انتقال آن هستند تا بتوانند به حد قابل قبولی از سود برسند اینجاست که استفاده از ابزار مشتقه اهمیت پیدا می‌کند.
تعریف ابزار مشتقه
ابزار مشتقه ابزار مالی است که ساختار پرداخت و ارزش آن از ارزش اوراق بهادار، کالاهای اساسی، نرخ بهره و شاخص اوراق بهادار مربوطه نشأت می‌گیرد.
بنا به تعریف، ابزارهای مشتقه معاملاتی هستند که اصل دارایی در آن جابه‌جا نشده و تغییرات قیمت ابزارهای مشتقه به دلیل تغییر قیمت کالای مربوطه می‌باشد به دیگر سخن رفتار این ابزارها از رفتار دارایی مربوطه در بازار ناشی می‌شود البته در بسیاری از موارد دارایی معامله نشده و فقط مابه‌التفاوت قیمت‌ها و یا حق بیمه بین طرفین تسویه می‌شود.
ابزار مشتقه چیست و چه کاربردهایی دارد؟
در ویدیوی ابزار مشتقه چیست؟ اطلاعاتی در مورد ابزارهای مشتقه با شما صحبت می کنیم و ویژگی های ابزار مشتقه رو مورد بررسی قرار می دیم و کاربردها و انواع اون رو توضیح می دیم. اما به طور خلاصه ابزار مشتقه یکی از ابزارهای بازارهای مالی و مخصوصا بازار ارزهای دیجیتال هست که این امکان رو به معامله گران و سرمایه گذاران بازارهای مالی میده تا ریسک معاملاتی خودشون رو کاهش بدن.
در ویدیوی اشنایی با ابزار مشتقه ، سعی می کنیم اطلاعاتی در مورد ابزار Derivatives برای شما ارائه کنیم و به بررسی کاربردهای ابزار مشتقه بپردازیم تا بتونین با استفاده از این ابزار روند بازار رو شناسایی کنین و بتونین سودهای زیادی به دست بیارین.
با توجه به اینکه قراره در این ویدیو اطلاعاتی در مورد ابزار مشتقه برای شما ارائه کنیم، بهتره ابتدا مقدمه ای در مورد بازار ارزهای دیجیتال داشته باشیم تا بتونین به راحتی با ابزار مشتقه اشنا بشین و کاربردهای ابزار مشتقه رو یاد بگیرین. بهتره بدونین بازار ارزهای دیجیتال در سال های اخیر به دلیل رشدهای قیمتی زیادی که داشت مورد استقبال خیلی از سرمایه گذاران و معامله گران بازارهای مالی قرار گرفته و به یکی از محبوب ترین بازارهای مالی تبدیل شده. به این ترتیب شما نیز می تونین وارد بازار بشین و به معامله مشغول بشین.
جالب اینجاست که بدونین بازار ارزهای دیجیتال نیز مثل بقیه بازارهای مالی نوسانات قیمتی زیادی داره و سرمایه گذاران و معامله گران زیادی از همین نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال سودهای زیادی به دست میارن. شما نیز می تونین وارد بازار ارزهای دیجیتال بشین و از همین نوسانات سود زیادی به دست بیارین.
البته به شرط اینکه آموزش تحلیل تکنیکال دیده باشین و بتونین قیمت ارزهای دیجیتال رو به درستی پیش بینی کنین. همچنین باید با استفاده از تحلیل تکنیکال و پیش بینی قیمت ارزهای دیجیتال بهترین نقاط خرید و فروش ارزهای دیجیتال رو پیدا کنین و با معامله و خرید و فروش در این نقاط سودهای زیادی به دست بیارین.
برای اینکه بتونین تحلیل تکنیکال انجام بدین، باید با انواع ابزارهای تحلیل تکنیکال اشنا باشین و با کاربرد هر کدوم از این ابزارها اشنایی داشته باشین. شاید در این میان اسم ابزار مشتقه رو شنیده باشین و خواستین که با کاربردهای ابزار مشتقه اشنایی داشته باشین. به همین منظور ما در ویدیوی اشنایی با ابزار مشتقه اطلاعاتی در مورد ابزار Derivatives برای شما ارائه می کنیم و برخی از کاربردهای ابزار مشتقه رو یاد بگیرین.
ابزار مشتقه چیست؟
ما می تونیم در پاسخ به سوال ابزار مشتقه چیست؟ این جواب رو بدیم که ابزار مشتقه یکی از ابزارهای بازارهای مالی و مخصوصا بازار ارزهای دیجیتال هست که این امکان رو به معامله گران و سرمایه گذاران بازارهای مالی میده تا ریسک معاملاتی خودشون رو کاهش بدن.
همونطور که گفتیم، بازار ارزهای دیجیتال و بازارهای مالی نوسانات قیمتی زیادی داره و همین موضوع باعث میشه تا سرمایه گذاری و معامله گری ارزهای دیجیتال ریسک های زیادی داشته باشه. به همین دلیل بهتره تا ریسک معاملاتی خودتون رو کاهش بدین. بنابراین ابزار مشتقه نمونه هایی از ابزارهای بازارهای مالی هستن که شما می تونین با استفاده از اون ها ریسک معاملاتی خودتون رو کم کنین.
همونطور که در ویدیوی آشنایی با ابزار مشتقه نیز گفتیم، ابزارهای مالی که به یه مکانیسم مالی خاص یا شاخص یا کالایی مرتبط هستن و از طریق اون ها ریسک های مالی خاص در بازارهای مختلف معامله بشن، ابزار مشتقه گفته میشه. به عبارت دیگه ارزش یه مشتق مالی از قیمت یه کاای اصلی مثل دارایی یا شاخص ناشی میشه و برخلاف اوراق قرضه هیچ اصلی پیش پرداخت نمیشه و درآمد سرمایه ای نیز به اون تعلق نمی گیره.
همچنین ابزار مشتقه به مجموعه ابزارهای مالی گفته میشه که بر اساس و مبنای یه دارایی پایه عمل می کنه و ارزش اون ها از ارزش دارایی های دیگه ای گرفته میشه. نکته قابل توجه این هست که ابزارهای مشتقه ریسک معاملات رو کاهش میدن.
اگه بخواهیم به زبان ساده تر به سوال ابزار مشتقه چیست؟ جواب بدیم، می تونیم بگیم که ابزار مشتقه قراردادی هست که ارزش خودش رو از عملکرد یه موجودیت پایه دریافت می کنه. همچنین این موجودیت می تونه دارایی، نرخ بهره و یا شاخص های مختلف باشه. ابزارهای مشتقه یکی از مهم ترین ابزارهای مالی هستن که سهام و اوراق بدهی نیز دو مورد مهم در این ابزارها هستن.
ویژگی های ابزار مشتقه:
همونطور که گفتیم، شما می تونین برای اینکه در معامله هاتون در بازارهای مالی و به خصوص بازار ارزهای دیجیتال ریسک معاملیتون رو کاهش بدین، از ابزارهای مشتقه استفاده کنین. همچنین ابزار مشتقه ویژگی های زیادی داره که در این قسمت از مقاله ابزار مشتقه چیست؟ به بررسی ویژگی های ابزار مشتقه می پردازیم.
• افزایش معاملات
یکی از ویژگی های ابزار مشتقه، افزایش معاملات هست. بهتره بدونین استفاده از اوراق مشتقه باعث میشه تا معامله گران و تریدرها این امکان رو داشته باشن تا معامله های زیادی انجام بدن. همچنین پایین بودن قیمت اوراق مشتقه ممکنه باعث بشه تا تقاضا برای اون اوراق بیشتر بشه و در نتیجه معاملات کلی بازار نیز با افزایش همراه باشن. به عبارت دیگه اوراق مشتقه باعث افزایش معاملات میشن.
• کاهش ریسک
یکی دیگه از ویژگی های ابزار مشتقه، کاهش ریسک هست. در اصل با عقد قراردادهای مشتقه هر دو طرف معامله با اگاهی و اطلاعات کافی اقدام به معامله می کنند و هر دوی اون ها از شوک های ناشی از نوسانات قیمت در امان می مونن. همین موضوع باعث میشه تا با خیال راحت به فکر تامین دارایی قرارداد در زمان تعیین شده باشن.
• نقدینگی بالا
یکی دیگه از ویژگی های ابزار مشتقه، تقدینگی بالا هست. بهتره بدونین هر کسی که سرمایه خودش رو برای خرید دارایی هایی اختصاص بده، به دنبال راهی هست تا نقدینگی سرمایه خودش رو بالا ببره. وقتی نقدینگی یه بازار بیشتر باشه افراد هر وقت دوست داشته باشن می تونن دارایی های خودشون رو به پول نقد تبدیل کرده و اون رو از معامله خارج کنند.
انواع ابزار مشتقه در بازارهای مالی:
همونطور که در ویدیوی اشنایی با ابزار مشتقه نیز گفتیم، ابزار مشتقه پیچیدگی ها و ریزه کاری های زیادی دارن و شاید استفاده از اون ها برای تازه کارها فکر خوبی نباشه. ولی اشنایی این ابزارها می تونه ما رو با جذابیت های بازارهای مالی اشنا بکنه و کمکمون بکنه تا در زمان مناسب ابزارهای کناسب برای روش سرمایه گذاری خودمون رو انتخاب کنیم و بازدهای سرمایمون رو به حداکثر برسونیم. همچنین استفاده از ابزارهای مشتقه به ما کمک می کنه تا ریسک معاملاتی خودمون رو کمتر بکنیم و بتونین معامله های زیادی در بازارهای مالی و به خصوص بازار ارزهای دیجیتال انجام بدیم و سودهای زیادی به دست بیاریم.
جالب اینجاست که بدونین برای دسته بندی بازارهای و ابزارهای مشتقه به مواردی مثل ارتباط بین دارایی پایه و ابزار مشتقه، نوع دارایی پایه و شرایط بازاری که معامله در اون انجام میشه توجه میشه. همچنین ابزارهای مشتقه رو میشه با توجه به نوع دارایی پایه به دو دسته مالی و کالایی تقسیم کرد. معمولی ترین دسته بندی ابزارهای مشتقه شامل قراردادهای سواپ، قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معاملات و پیامان آتی اشاره کنیم. در ادامه هر کدوم از این ابزارهای رو برای شما معرفی و مورد بررسی قرار می دیم تا با این ابزارهای مشتقه اشنایی داشته باشین.
قرارداد آتی(Future Contract):
یکی از انواع ابزارهای مشتقه، قرارداد آتی یا Future Contract هست. بهتره بدونین قرارداد آتی به اوراق بهاداری گفته میشه که میشه اون ها رو در بازارهای مالی معامله کرد. در این اوراق فروشنده و خریدار بر سر زمان و قیمت مشخص به توافق میرسن تا دارایی خاص رو مورد معامله قرار بدن. در این قراردادها قیمت توافق شده پرداخت میشه و زمانی در اینده برای تحویل دارایی به خریدار نیز تعیین میشه. همچنین قرارداد آتی برای کالای فیزیکی نیز مورد استفاده معامله گران و سرمایه گذاران قرار می گیره.
قرارداد اختیار معاملات(Option Contract):
یکی دیگه از انواع ابزارهای مشتقه، قرارداد اختیار معاملات یا Option Contract هست. بهتره بدونین قرارداد اختیار معاملات یکی از پیچیده ترین نوع از ابزار مشتقه هست که در بازار های ابزارهای مشتقه و اهرم مالی مالی انجام میشه. همچنین در این نوع معاملات دو طرف خریدار و فروشنده به توافق میرسن تا معامله رو در اینده انجام بدن.
در قرارداد اختیار معاملات خریدار مبلغ مشخصی رو پردداخت می کنه تا در زمان مشخص شده و قیمت گفته شده در قرارداد حق خرید یا فروش یه دارایی خاص رو دریافت بکنه. فروشنده نیز در مقابل مبلغی که دریافت می کنه حق خرید و فروش دارایی رو به شخص خریدار واگذار می کنه و خودش نمی تونه دارایی خودش رو خرید و فروش بکنه.
جالب اینجاست که بدونین در قرارداد اختیار معاملات خریدار این امکان رو داره تا از حق خودش بگذره و معامله رو انجام نده. نکته قابل توجه این هست که در این صورت مبلغی که خریدار پرداخت کرده هم از دست میره و دیگه نمی تونه به اون پول دسترسی داشته باشه. ولی فروشنده هر وقت دوست داشته باشه می تونه دارایی های خودش رو به کس دیگه بفروشه.
اما فروشنده هر وقت که خریدار اراده بکنه مجبور به اجرای مفاد قرارداد هست. به همین دلیل سرمایه گذاران و تریدرهایی که توان ریسک بالایی دارن به سمت قرارداد اختیار معاملات میرن چون این نوع قراردادها پیچیدگی و ریسک بالایی دارن و اگه فردی بدون اطلاع وارد چنین قراردادهایی بشه ممکنه سرمایه خودش رو از دست بده.
قرارداد سواپ(Swap Contract):
یکی دیگه از انواع ابزارهای مشتقه، قرارداد سواپ یا Swap Contract هست. بهتره بدونین قرارداد سواپ نیز یکی از قراردادهای خارج از بستر بورس هست که در بازار آزاد بین طرفین معامله انجام می گیره و ماهیت اون نیز شباهت زیادی به قراردادهای آتی داره.
همچنین در بین سایر معاملات خارج از بورس امروزه قراردادهای سواپ طرفداران بیشتری دارن. نکته قابل توجه این هست که سواپ رو میشه مجموعه ای از قراردادهای آتی در نظر گرفت که در اون دو مفهوم نرخ ثابت و نرخ شناور به جای اصطلاحات فروشنده و خریدار استفاده میشه.
جالب اینجاست که بدونین سواپ در لغت به معنی معامله پایاپای هست که در اون مجموعه ای از جریان های نقدی اینده بین دو طرف معامله معاوضه میشن. به عبارت دیگه در قراردادهای سواپ دو طرف معامله دارایی ها و کالاهای خودشون رو با همدیگه مبادله می کنند و بابت معامله های خودشون پولی پرداخت نمی کنند.
همچنین در این نوع معاملات نیز باید دو طرفین معامله در قیمت دارایی های خودشون به توافق برسن و بعد از اینکه به توافق رسیدن، معامله های خودشون رو انجام بدن. به عبارت دیگه در زمان معامله هیچ مبلغ یا پولی بین طرفین معامله رد و بدل نمیشه و مقدار سواپ در ابتدا هر معامله صفر هست. علاوه بر این، قرارداد سواپ نیز مثل بقیه قراردادهای خارج از بورس با ریسک اعتباری بالایی همراه هست و می تونین در به راحتی از این نوع قرارداد استفاده کنین.
قرارداد فروارد(Forword Contract):
یکی دیگه از انواع ابزارهای مشتقه، قرارداد فروارد یا Forword Contract هست. بهتره بدونین قراردادهای فروارد از نظر ماهیت شبیه به قراردادهای آتی یا فیوچرز هست. به عبارت دیگه دو طرف یه معامله بر سر زمان تحویل مشخص یه دارایی با قیمت ثابت به توافق می رسن.
با توجه به اینکه قراردادهای فروارد شباهت های زیادی که با قراردادهای آتی دارن، ولی تفاوت هایی نیزدر این میان دیده میشه. یکی از این تفاوت ها این هست که قرارداد اتی در بستر بورس انجام میشه ولی قرارداد فروارد خارج از بورس انجام می گیره. همین موضوع باعث میشه تا بین این دو قرارداد تفاوت های زیاد تری نیز به وجود بیاد.
از جمله از تفاوت های قراردادهای فروارد با قراردادهای اتی می تونیم به به استاندارد بودن اون ها اشاره کنیم. همچنین دو طف معامله کننده ها در قراردادهای اتی لازم نیست که همدیگه رو بشناسن، چون این کارگزار هست که معامله رو انجام میده.
ولی در قراردادهای فروارد دو طرف معامله باید همدیگه رو بشناسن چون معامله اون ها به صورت مستقیم انجام می گیره. نرخ و قیمت دارایی در قراردادهای اتی کاملا مشخص هست، ولی این شفافیت در قراردادهای اتی وجود نداره و همین موضوعات باعث میشه تا قراردادهای فروارد منحصر به فرد بشن.
جمع بندی و نتیجه:
ما سعی کردیم در ویدیوی ابزار مشتقه چیست؟ اطلاعاتی در مورد ابزارهای مشتقه برای شما ارائه کنیم و به بررسی ویژگی های ابزار مشتقه بپردازیم. همونطور که گفتیم، که ابزار مشتقه یکی از ابزارهای بازارهای مالی و مخصوصا بازار ارزهای دیجیتال هست که این امکان رو به معامله گران و سرمایه گذاران بازارهای مالی میده تا ریسک معاملاتی خودشون رو کاهش بدن. همچنین اگه دوست دارین تا اطلاعات زیادی در مورد ابزارهای مشتقه به دست بیارین، توصیه می کنیم تا ویدیوی آموزش رو مشاهده کنین.
ابزار مشتقه چیست؟
جهانی شدن بازارهای مالی منجر به رشد بسیار زیاد حجم و تنوع معاملات شده است و مشتقات مالی عناصر اساسی این رشد بودند. ابزار مشتقه نقش مفید و مهمی در پوشش و مدیریت ریسک سرمایه گذاری در بورس دارند، اما خطرات زیادی برای ثبات بازارهای مالی و در نتیجه کل اقتصاد به وجود می آورند. از مشتقات برای محافظت و حدس زدن ریسک مرتبط با تجارت و امور مالی استفاده می شود. در این راستا، ابزار مشتقه به تقسیم ریسک بین افراد و گروه های مختلف در اقتصاد کمک می کنند. سرمایه گذاران همچنین می توانند از ابزار مشتقه برای گمانه زنی و انجام فعالیت های آربیتراژی استفاده کنند. در واقع، افرادی که از این مکانیسم استفاده می کنند، بازرگانانی هستند که می خواهند در بازار موقعیتی کسب کنند؛ آن ها شرط بندی می کنند که قیمت دارایی یا کالای اساسی در طول مدت قرارداد در یک جهت خاص حرکت می کند.
ابزار مشتقه چیست؟
مشتق محصولی است که ارزش آن از ارزش یک یا چند متغیر اساسی (دارایی اساسی، شاخص یا نرخ مرجع)، به روشی قراردادی حاصل می شود. دارایی اساسی می تواند حقوق صاحبان سهام، کالا و یا هر دارایی دیگر باشد.
تعریف صندوق بین المللی پول از ابزارهای مشتقه
ابزارهای مالی که به یک مکانیسم مالی خاص یا شاخص یا کالایی مرتبط هستند و از طریق آن ها ریسک های مالی خاص در بازارهای مختلف معامله شوند، ابزار مشتقه گفته می شود؛ در واقع، ارزش یک مشتق مالی از قیمت یک کالای اساسی مانند دارایی یا شاخص ناشی می شود و برخلاف اوراق قرضه، هیچ اصلی پیش پرداخت نمی شود و درآمد سرمایه ای نیز به آن تعلق نمی گیرد.
محصولات و خدمات بازار مشتقات
از طریق بازار مشتقات می توان کالاها و خدمات بسیار زیادی را معامله کرد؛ به عنوان مثال، در موضوع حمل و نقل، قراردادی تحت عنوان قرارداد رو به جلو وجود دارد که در واقع سفارشی بین دو نهاد است، جایی که تسویه حساب در یک تاریخ خاص در آینده با قیمت از قبل توافق شده انجام می شود.
معاملات آتی نوع دیگری از ابزار مشتقه هستند که طی آن، توافقی بین دو طرف برای خرید یا فروش دارایی در زمان معینی در آینده با قیمت معین انجام می شود. در واقع قراردادهای آتی انواع خاصی از قراردادهای پیش رو هستند. به عنوان مثال، در معاملات آتی زعفران که در بورس کالا انجام می شود، براساس یک قرارداد، 2 طرف معامله (خریدار و فروشنده) متعهد می شوند که در یک تاریخ معین و با قیمت مشخص شده در قرارداد، معامله زعفران را با یکدیگر انجام دهند.
از دیدگاهی دیگر نیز می توان به این موضوع نگاه کرد؛ به این معنا که مشتقات قراردادهای مالی هستند که برای قرار گرفتن در معرض قیمت بازار در برابر تغییرات کالای اساسی، دارایی یا رویدادهای مختلف طراحی شده اند.
نوآوری مشتقات و تجارت آن ها در بازارهای مالی از اهمیت بالایی برخوردار است و اجازه می دهد نهادهای تجاری در این محیط جدید در اقتصاد جهانی سازگار شوند. ابزارهای ابزارهای مشتقه و اهرم مالی مشتق با کاهش خطرات بازار مرتبط با نوسان قیمت، نرخ بهره و نرخ ارز، معاملات تجاری و مالی را متعادل می کنند. در نتیجه سودآوری بالا در زمینه تجارت جدید و مدیریت ریسک در حوزه معاملات مشتقه، شرکت کنندگان اصلی موسسات بزرگ مالی و غیر مالی در نقش محافظ، دلالان و داوران هستند. با استفاده از ابزارهای مشتق، ما می توانیم آربیتراژ قیمت، پوشش و حدس و گمان، مدیریت ریسک و حفاظت بر روی تغییرات قیمت را برای سودآوری شناسایی کنیم.
جهانی شدن جریان های سرمایه گذاری، رشد معاملات در بازار مشتقات مالی، گشایش بازارهای جدید پیش رو، توسعه بازار فرابورس، معرفی انواع جدید مشتقات مالی و تدوین استراتژی های جدید مشتقات را تقویت می کند. در حال حاضر، مشتقات دسته مهمی از ابزارهای مالی هستند که در بازارهای مالی و تجاری امروز مهم هستند. آن ها انواع مختلفی از حفاظت از خطر را ارائه می دهند و استراتژی های نوآورانه سرمایه گذاری را مجاز می دانند.
شرایط سوددهی بازار مشتقات
برای ارائه حداکثر سود به کاربران و اقتصاد خود، بازار مشتقات باید سه شرط لازم را داشته باشد:
- تجارت و تسویه حساب مشتقات باید ایمن باشد.
- بازار باید نوآورانه باشد.
- بازار باید کارآمد باشد.
لازم به ذکر است که مشارکت کنندگان در بازار، سیاست گذاران و تنظیم کننده ها باید از ارائه دهندگان بازار مشتقات برای اطمینان از این پیش نیازها حمایت کنند.
حجم معاملات بازار مشتقات
برخی از تحلیلگران، بازار مشتقات را بیش از 10 برابر کل تولید ناخالص داخلی جهان تخمین می زنند. دلیل گسترده بودن بازار مشتقات به خاطر این موضوع است که تقریباً در هر نوع دارایی، سرمایه گذاری مشتقات متعددی از جمله سهام، کالاها، اوراق قرضه و ارز خارجی موجود است.
استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران های اقتصادی
در حال حاضر در یک موضوع اتفاق نظر وجود دارد که نوآوری مالی تأثیر مثبتی بر سیستم مالی دارد. با این حال، هر زمان که یک بحران مالی به وجود می آید، بحث در مورد نوآوری مالی بار دیگر روی میز است، که اغلب بر مزایا و خطرات مشتقات تمرکز دارد.
خطرات بازار مشتقه
رشد معاملات مشتقه و ارتباطات بین نهادهای مالی بزرگ در سراسر جهان باعث نگرانی در مورد یکپارچگی سیستم مالی جهانی شده است. به عنوان مثال، مشتقات اجازه می دهد تا اهرم اضافی در سیستم مالی ایجاد شود و در مواقع تلاطم مالی، این اهرم می تواند بحران نقدینگی را تسریع کند، حرکت های بازار را بزرگتر کرده و پیش فرض ها را افزایش دهد. این نگرانی های سیستمی موجب ایجاد مقررات جدید، رویه های جدید و افشای جدید برای افزایش شفافیت شده است. به عنوان مثال، رشد صندوق های تامینی که از مشتقات سنگین استفاده می کنند توجه تنظیم کننده ها را به خود جلب کرده است.
مفهوم ابزار مشتقه
در ادبیات، در مورد مشتقات مالی مطالب زیادی نوشته شده است. ادبیات اخیر در مورد خطرات مشتقات، بیشتر مربوط به خطرات سیستمی است. چندین مطالعه نشان می دهد که پیچیدگی این بازار به دلیل افزایش عدم اطمینان، وقوع مکرر خسارات شدید و در نهایت احتمال بیشتر بحران جهانی است.
کاربرد ابزار مشتقات
مشتقات دسته مهمی از ابزارهای مالی هستند که در بازارهای مالی و تجاری امروز مهم هستند. آن ها انواع مختلفی از حفاظت از خطر را ارائه می دهند و استراتژی های نوآورانه سرمایه گذاری را مجاز می دانند. در 30 سال گذشته، مشتقات به طور فزاینده ای در امور مالی اهمیت یافته اند.
بازارهای مشتقات نهادهای موفقی هستند؛ چراکه بازارهای مالی را کارآمدتر می کنند. این موضوع به طور کلی به این معنی است که استقراض و وام می تواند با هزینه کمتری نسبت به آنچه که در موارد دیگر دیده می شود، رخ دهد؛ زیرا مشتقات هزینه های معامله را کاهش می دهند.
در واقع بازار مشتقات، بازاری است که در آن اوراق مشتقه مانند قرار داد آتی معامله می شود، به ویژه این که دو طرف قرارداد باید متعهد شوند که در تاریخ ذکر شده، به تعهدات خود عمل کنند.
بخش اصلی و سازنده ابزار مشتقه
یک ابزار مشتقه از بخش های مختلفی تشکیل شده است و تاثیرگذاری آن به موارد مختلفی بستگی دارد:
- طراحی محصول
- منطق اقتصادی برای تأمین نیازها
- بازار نقدی
- موقعیت بلند و کوتاه
- قیمت های تعیین شده در بازار
- نرخ بهره / نرخ ارز
- پایداری سیستم
- و.
بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات
حجم مبادلات مشتقات در جهان، رشد قوی در معاملات آتی و اختیارات در مبادلات بازارهای چین، هند، کره، سنگاپور و سایر مناطق آسیا را نشان می دهد. یکی دیگر از موضوعات مهم در سال 2015، افزایش معاملات آتی کالا و اختیارات کالا بود که طی چند سال گذشته با سرعت بیشتری بیش از هر بخش دیگری از ابزار مشتقه در فهرست جهانی رشد کرده است.
ماهیت مشتقات
ابزار مشتقه همانطور که از اسم آن مشخص است، از ارزش دارایی اساسی گرفته شده و از این رو برای محافظت در برابر افزایش یا سقوط ارزش دارایی اساسی استفاده می شود.
نکته: از آنجا که مشتقات اساسا براساس ارزش یک دارایی معامله می شوند، هرگونه سقوط نامتناسب در ارزش دارایی مذکور، باعث سقوط مشتقات طراحی شده می شود.
محیط نظارتی ابزار مشتقه
به منظور به حداقل رساندن خطرهای سیستماتیک و ایجاد بازاری با عملکرد مناسب، باید از ایمنی و یکپارچگی اطمینان حاصل شود. به همین ترتیب، طرحی که به طور موثر ریسک سیستماتیک در بازار مشتقات را کاهش می دهد، باید شامل دستورالعمل های زیر باشد:
- حداکثر استفاده از معاملات مشتقات در بازارهای سازمان یافته باید کاملا مشخص باشد.
- وثیقه گرفتن از هر 2 طرف معامله (خریدار و فروشنده) در زمانیکه ابزار مشتقه در معرض تدوین است.
- ثبت اجباری موقعیت های خطر باز و استانداردهای مختلف برای کلیه قراردادهای مشتقه
جمع بندی
بازار مشتقات در سال های اخیر به سرعت رشد کرده است؛ زیرا مزایای استفاده از مشتقات، مانند کاهش موثر خطر و انتقال خطر، اهمیت بیشتری یافته است. بازار مشتقات در جهان بسیار بزرگ است و وقتیکه از نظر دارایی های اساسی اندازه گیری می شود، بسیار بزرگتر از بازار سهام است. ارزش دارایی های اساسی معاملات مشتقات معوق چندین برابر تولید ناخالص داخلی جهان است. در رقابت برای تجارت، هر دو بورس مشتقات و ارائه دهندگان فرابورس، که تا حد زیادی بزرگترین بخش بازار را تشکیل می دهند، با نوآوری مداوم در محصول و فناوری به رشد آن سرعت بخشیده اند. آماری که برای دو بازار جمع می شود دقیقاً قابل مقایسه نیستند، واضح است که بازار خارج از بورس بسیار بزرگتر از بازار مبادله شده است.
بازار مشتقات در جهان، اخیرا توجه بیشتری را در پس زمینه بحران مالی، پرونده های کلاهبرداری و ناکامی برخی از فعالان بازار جلب کرده است. بازارهای مشتقات در جهان به دلیل نقش آن ها در بحران اعتباری که از سال 2007 آغاز شد، مورد انتقادات زیادی قرار گرفته اند. محصولات مشتق از پرتفوی وام های خطرناک در ایالات متحده با استفاده از روشی موسوم به اوراق بهادار ایجاد شده اند. بسیاری از محصولاتی که ایجاد شدند با کاهش قیمت خانه ها بی ارزش شدند. موسسات مالی و سرمایه گذاران در سرتاسر جهان مبلغ زیادی را از دست دادند و جهان در بدترین رکود اقتصادی که برای بسیاری از نسل ها عجیب بود، فرو رفت.
بازار مشتقات تحت یک رژیم نظارتی موثر با موفقیت توسعه یافته است. هر سه شرط لازم برای عملکرد مناسب بازار ایمنی، کارایی و نوآوری برآورده شده است. اگرچه دیگر نیازی به تغییرات ساختاری در چارچوبی نیست که امروه سهامداران و سرمایه گذاران تحت آن فعالیت می کنند، اما بهبودها امکان پذیر است. به ویژه در بخش فرابورس، افزایش بهره وری عملیاتی، شفافیت بازار و افزایش ریسک طرف مقابل باعث می شود که ابزار مشتقه حتی در ایران نیز عملکرد موثری داشته باشد.
ابزار مشتقه چیست؟
مشتق یا ابزار مشتقه، عبارت است از قراردادها یا اوراقی که ارزش آن ها وابسته به اوراق بهادار اصلی ماست و دارای ارزش مستقل نیستند. همچنین عملکرد قیمت آن ها، به تغییرات قیمت کالای مربوطه وابسته است. متداول‌ترین دارایی‌های مورد استفاده برای مشتقات سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارزها، پول و انرژی هستند. این دارایی‌ها معمولا از طریق کارگزاری‌ها خریداری می‌شوند. ما در دانشکده بورس، قصد داریم تا با بررسی بازار ابزارهای مشتقه و اهرم مالی مشتقات بورس، جوانب مختلف استفاده از این ابزارها را بررسی کنیم.
مشتقات می‌توانند خارج از بازار بورس (OTC) یا از طریق صرافی معامله شوند. البته مشتقات فرابورس سهم بیشتری از بازار مشتقات را تشکیل می‌دهند. مشتقات معامله شده خارج از بورس به‌طورکلی احتمال بیشتری برای ریسک طرف مقابل دارند. ریسک طرف مقابل، خطری است که یکی از طرف‌های درگیر در معامله ممکن است با آن روبه‌رو شود. مشتقات معامله شده در بورس، استاندارد هستند و با شدت بیشتری تنظیم می‌شوند.
ابزار مشتقه به زبان ساده
از مشتقات می‌توان برای محافظت از موقعیت، حدس و گمان در مورد جهت حرکت دارایی‌های اساسی (حرکت به سمت سود یا زیان) و یا دادن اهرم به دارایی‌ها، استفاده کرد. همانطور که گفتیم، ارزش ابزار مشتقه، از نوسانات ارزش آن دارایی خاص، حاصل می‌شود. برای نمونه، اگر شما یک نوع ارز خاص را به‌عنوان ابزار مشتقه در نظر گرفته‌اید، سود شما وابسته به میزان ارزش آن ارز است.
در ابتدای امر، از مشتقات برای اطمینان از متعادل بودن نرخ ارز کالاهای مورد معامله، در سطح بین‌المللی استفاده می‌شد. اما با به‌وجود آمدن اختلافات بسیار مابین ارزشمندی ارزهای ملی، بازرگانان بین‌المللی به یک سیستم برای پاسخگویی به اختلافات احتیاج داشتند. امروزه، مشتقات بر اساس طیف گسترده‌ای از معاملات انجام می‌شوند و کاربردهای بیشتری نسبت به قبل دارند.
به‌عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار را تصور کنید که حساب‌های سرمایه‌گذاری وی، به تومان (یا ریال) تبدیل شده است. این سرمایه‌گذار سهام یک شرکت آمریکایی را از طریق صرافی ایالات متحده با استفاده از دلار آمریکا (USD) خریداری می‌کند. اگر ارزش دلار افزایش یابد، هر سودی که سرمایه‌گذار از فروش سهام به دست آورد، با تبدیل به تومان، از ارزش بالاتری برخوردار می‌شود.
همچنین، این سرمایه‌گذار برای جلوگیری از ریسک های احتمالی، می‌تواند یک مشتق ارزی خریداری کند تا نرخ ارز خاصی را به اصطلاح، قفل کند. مشتقاتي كه مي‌توانند براي پوشش دادن اين نوع ريسك مورد استفاده قرار گيرند، شامل معاملات آتي ارز خواهند شد. به بیان دیگر، هنگام استفاده از مشتقات برای گمانه‌زنی در مورد حرکت قیمت یک دارایی، سرمایه‌گذار نیازی به در اختیار داشتن آن دارایی ندارد. این مسئله را در ادامه توضیح خواهیم داد.
مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا
مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا، دو اصطلاح دیگری هستند که ما به جای ابزار مشتقه از آن ها استفاده میکنیم. همانطور که می‌دانیم، خریدار در قرارداد مشتقات، حق مبادله کالا را با قیمت مشخص در آینده خریداری می‌کند. ممکن است آن زمان، خریدار کالا را خریداری کند یا حتی بفروشد.
اشکال رایج ابزار مشتقه
انواع مختلفی از مشتقات وجود دارد که می‌توانند برای مدیریت ریسک، سرمایه‌گذاری مناسب و استفاده از موقعیت‌سنجی در بورس، استفاده شوند. مشتقات یک بازار روبه‌رشد است و محصولی را ارائه می‌دهد که تقریبا متناسب با هرگونه نیاز یا تحمل ریسک باشد.
قراردادهای آتی
به‌عنوان معاملات آتی نیز شناخته می‌شوند، توافقی بین دو طرف برای خرید و تحویل دارایی با قیمت توافق شده، در آینده است. معاملات آتی در بورس انجام شده و قراردادهای آن استاندارد می‌شوند. معامله‌گران برای جلوگیری از ریسک خود و یا حدس و گمان در مورد قیمت یک دارایی، از قرارداد آتی استفاده خواهند کرد. طرفین درگیر در قراردادهای آتی، موظف به انجام تعهد خرید یا فروش دارایی اساسی هستند.
قراردادهای فوروارد
آنها را با نام فوروارد نیز می‌شناسیم. مشابه قراردادهای آتی هستند، اما در بورس خرید و فروش نمی‌شوند. فقط در فرابورس مورد توجه قرار خواهند گرفت. هنگامی که یک قرارداد فوروارد ایجاد می‌شود، خریدار و فروشنده ممکن است شرایط، اندازه و روند تسویه‌حساب برای ابزار مشتقه را سفارشی کرده باشند. به‌عنوان محصولات فرابورس، قراردادهای فوروارد، درجه بالاتری از خطر طرف مقابل را برای خریداران و فروشندگان به همراه دارند.
مبادله یا سوآپ (Swaps)
سوآپ، نوع رایج دیگری از ابزار مشتقه است که اغلب برای یک نوع جریان وجه نقد استفاده می‌شود. این نوع از قراردادها، شامل تاریخ پرداخت و نحوه محاسبه عواید (یا جریان‌های نقدی مورد معامله) می‌شوند.
قرارداد اختیاری یا آپشن (Options)
قرارداد اختیاری مانند قرارداد آتی است. از این جهت که توافقنامه‌ای بین دو طرف، برای خرید یا فروش دارایی در آینده از پیش تعیین‌شده با قیمت مناسب، مشخص شده است. تفاوت اصلی بین قراردادهای اختیاری و معاملات آتی این است که با داشتن یک قرارداد اختیاری، خریدار موظف به اجرای توافق خود برای خرید یا فروش نیست. این فقط یک فرصت است، نه یک تعهد. اما قراردادهای آتی شامل تعهداتی هستند که باید رعایت شوند. در قرارداد اختیاری (همانند قراردادهای آتی) ممکن است از گزینه‌های انتخاب شده، برای حدس و گمان در مورد قیمت دارایی، استفاده شود.
مزایای ابزار مشتقه
همانطور که توضیحات بالا نشان می‌دهد، ابزار مشتقه می‌تواند ابزاری مفید برای مشاغل و سرمایه‌گذاران باشد. آن ها راهی برای قفل کردن قیمت‌ها، جلوگیری از حرکات نامطلوب نرخ‌ها و کاهش خطرات ـ اغلب با هزینه محدود ـ فراهم می‌کنند. علاوه بر این، مشتقات را اغلب می‌توان با حاشیه ـ یعنی با وجوه قرض گرفته شده ـ خریداری کرد که این امر حتی هزینه آن ها را کمتر می‌کند.
معایب ابزار مشتقه
از طرفی، ارزش‌گذاری مشتقات دشوار است زیرا بر اساس قیمت دارایی‌های دیگر، تعیین می‌شود. خطرات مشتقات فرابورس شامل ریسک‌های طرف مقابل است که پیش‌بینی یا ارزش‌گذاری آن ها نیز دشوار است. در اکثر موارد، ابزار مشتقه به تغییر در مقدار زمان انقضا، هزینه نگهداری دارایی اساسی و نرخ بهره، حساس است. این متغیرها تطابق کامل ارزش یک مشتق با دارایی اساسی را دشوار می‌کنند.
بازار مشتقات در ایران
همانطور که اشاره کردیم، یکی از این دارایی‌های مهم که می‌تواند پایه ابزار مشتقه به‌حساب آید، ارز است. در ایران نیز، با توجه به نوسانات قیمت ارز، نیاز به راه‌اندازی بازار ابزارهای مشتقه از سال 1384 مورد توجه قرار گرفت و قانون بازار سرمایه مصوب، به این موضوع اشاره کرد که بازار مشتقات در ایران از جمله موارد مهم برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری با اختلافات ارزی است.
مشتقات بورس تهران
یکی از انواع بازارهای بورس کالا در تهران، بازار مشتقه است که در دو نوع قراردادهای آتی و قرارداد اختیاری جریان دارد. این قراردادها بر روی یک دارایی پایه، تنظیم می‌شوند. این دارایی پایه شامل محصولات کشاورزی، فلزات و حتی انواع فراورده‌های نفتی خواهد بود. البته در ابتدای کار بازار مشتقات ایران، کالاهایی مانند زعفران، سکه و محصولات کشاورزی به‌عنوان پایه دارایی مورد پذیرش تجار بودند. اما بعدها محصولاتی مانند پسته و زیره هم به این دسته اضافه شدند. امروزه شما می‌توانید با تکیه بر تجربیات افراد متخصص، با خرید و فروش این ابزارها، راه مناسبی در سرمایه‌گذاری خود پیش بگیرید.
در مجموع، ابزار مشتقه، نوع جدیدی از بازار سرمایه‌گذاری است. این بازار با توجه به نیازهای بازار بورس، کالاهای پایه را برای عقد قراردادهای مربوطه (بیشتر در دو نوع آتی و اختیاری) در اولویت قرار می‌دهد. برای سرمایه‌گذاری موفق در این بازار لازم است که تمام وجوه آن را به‌خوبی بشناسید. ما در دانشکده بورس تلاش کردیم تا در این مقاله، جنبه‌های کلی ابزار مشتقه را به شما معرفی کنیم.
ابزار مشتقه چیست؟
مشتق یا ابزار مشتقه، عبارت است از قراردادها یا اوراقی که ارزش آن ها وابسته به اوراق بهادار اصلی ماست و دارای ارزش مستقل نیستند. همچنین عملکرد قیمت آن ها، به تغییرات قیمت کالای مربوطه وابسته است. متداول‌ترین دارایی‌های مورد استفاده برای مشتقات سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارزها، پول و انرژی هستند. این دارایی‌ها معمولا از طریق کارگزاری‌ها خریداری می‌شوند. ما در دانشکده بورس، قصد داریم تا با بررسی بازار مشتقات بورس، جوانب مختلف استفاده از این ابزارها را بررسی کنیم.
مشتقات می‌توانند خارج از بازار بورس (OTC) یا از طریق صرافی معامله شوند. البته مشتقات فرابورس سهم بیشتری از بازار مشتقات را تشکیل می‌دهند. مشتقات معامله شده خارج از بورس به‌طورکلی احتمال بیشتری برای ریسک طرف مقابل دارند. ریسک طرف مقابل، خطری است که یکی از طرف‌های درگیر در معامله ممکن است با آن روبه‌رو شود. مشتقات معامله شده در بورس، استاندارد هستند و با شدت بیشتری تنظیم می‌شوند.
ابزار مشتقه به زبان ساده
از مشتقات می‌توان برای محافظت از موقعیت، حدس و گمان در مورد جهت حرکت دارایی‌های اساسی (حرکت به سمت سود یا زیان) و یا دادن اهرم به دارایی‌ها، استفاده کرد. همانطور که گفتیم، ارزش ابزار مشتقه، از نوسانات ارزش آن دارایی خاص، حاصل می‌شود. برای نمونه، اگر شما یک نوع ارز خاص را به‌عنوان ابزار مشتقه در نظر گرفته‌اید، سود شما وابسته به میزان ارزش آن ارز است.
در ابتدای امر، از مشتقات برای اطمینان از متعادل بودن نرخ ارز کالاهای مورد معامله، در سطح بین‌المللی استفاده می‌شد. اما با به‌وجود آمدن اختلافات بسیار مابین ارزشمندی ارزهای ملی، بازرگانان بین‌المللی به یک سیستم برای پاسخگویی به اختلافات احتیاج داشتند. امروزه، مشتقات بر اساس طیف گسترده‌ای از معاملات انجام می‌شوند و کاربردهای بیشتری نسبت به قبل دارند.
به‌عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار را تصور کنید که حساب‌های سرمایه‌گذاری وی، به تومان (یا ریال) تبدیل شده است. این سرمایه‌گذار سهام یک شرکت آمریکایی را از طریق صرافی ایالات متحده با استفاده از دلار آمریکا (USD) خریداری می‌کند. اگر ارزش دلار افزایش یابد، هر سودی که سرمایه‌گذار از فروش سهام به دست آورد، با تبدیل به تومان، از ارزش بالاتری برخوردار می‌شود.
همچنین، این سرمایه‌گذار برای جلوگیری از ریسک های احتمالی، می‌تواند یک مشتق ارزی خریداری کند تا نرخ ارز خاصی را به اصطلاح، قفل کند. مشتقاتي كه مي‌توانند براي پوشش دادن اين نوع ريسك مورد استفاده قرار گيرند، شامل معاملات آتي ارز خواهند شد. به بیان دیگر، هنگام استفاده از مشتقات برای گمانه‌زنی در مورد حرکت قیمت یک دارایی، سرمایه‌گذار نیازی به در اختیار داشتن آن دارایی ندارد. این مسئله را در ادامه توضیح خواهیم داد.
مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا
مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا، دو اصطلاح دیگری هستند که ما به جای ابزار مشتقه از آن ها استفاده میکنیم. همانطور که می‌دانیم، خریدار در قرارداد مشتقات، حق مبادله کالا را با قیمت مشخص در آینده خریداری می‌کند. ممکن است آن زمان، خریدار کالا را خریداری کند یا حتی بفروشد.
اشکال رایج ابزار مشتقه
انواع مختلفی از مشتقات وجود دارد که می‌توانند برای مدیریت ریسک، سرمایه‌گذاری مناسب و استفاده از موقعیت‌سنجی در بورس، استفاده شوند. مشتقات یک بازار روبه‌رشد است و محصولی را ارائه می‌دهد که تقریبا متناسب با هرگونه نیاز یا تحمل ریسک باشد.
قراردادهای آتی
به‌عنوان معاملات آتی نیز شناخته می‌شوند، توافقی بین دو طرف برای خرید و تحویل دارایی با قیمت توافق شده، در آینده است. معاملات آتی در بورس انجام شده و قراردادهای آن استاندارد می‌شوند. معامله‌گران برای جلوگیری از ریسک خود و یا حدس و گمان در مورد قیمت یک دارایی، از قرارداد آتی استفاده خواهند کرد. طرفین درگیر در قراردادهای آتی، موظف به انجام تعهد خرید یا فروش دارایی اساسی هستند.
قراردادهای فوروارد
آنها را با نام فوروارد نیز می‌شناسیم. مشابه قراردادهای آتی هستند، اما در بورس خرید و فروش نمی‌شوند. فقط در فرابورس مورد توجه قرار خواهند گرفت. هنگامی که یک قرارداد فوروارد ایجاد می‌شود، خریدار و فروشنده ممکن است شرایط، اندازه و روند تسویه‌حساب برای ابزار مشتقه را سفارشی کرده باشند. به‌عنوان محصولات فرابورس، قراردادهای فوروارد، درجه بالاتری از خطر طرف مقابل را برای خریداران و فروشندگان به همراه دارند.
مبادله یا سوآپ (Swaps)
سوآپ، نوع رایج دیگری از ابزار مشتقه است که اغلب برای یک نوع جریان وجه نقد استفاده می‌شود. این نوع از قراردادها، شامل تاریخ پرداخت و نحوه محاسبه عواید (یا جریان‌های نقدی مورد معامله) می‌شوند.
قرارداد اختیاری یا آپشن (Options)
قرارداد اختیاری مانند قرارداد آتی است. از این جهت که توافقنامه‌ای بین دو طرف، برای خرید یا ابزارهای مشتقه و اهرم مالی فروش دارایی در آینده از پیش تعیین‌شده با قیمت مناسب، مشخص شده است. تفاوت اصلی بین قراردادهای اختیاری و معاملات آتی این است که با داشتن یک قرارداد اختیاری، خریدار موظف به اجرای توافق خود برای خرید یا فروش نیست. این فقط یک فرصت است، نه یک تعهد. اما قراردادهای آتی شامل تعهداتی هستند که باید رعایت شوند. در قرارداد اختیاری (همانند قراردادهای آتی) ممکن است از گزینه‌های انتخاب شده، برای حدس و گمان در مورد قیمت دارایی، استفاده شود.
مزایای ابزار مشتقه
همانطور که توضیحات بالا نشان می‌دهد، ابزار مشتقه می‌تواند ابزاری مفید برای مشاغل و سرمایه‌گذاران باشد. آن ها راهی برای قفل کردن قیمت‌ها، جلوگیری از حرکات نامطلوب نرخ‌ها و کاهش خطرات ـ اغلب با هزینه محدود ـ فراهم می‌کنند. علاوه بر این، مشتقات را اغلب می‌توان با حاشیه ـ یعنی با وجوه قرض گرفته شده ـ خریداری کرد که این امر حتی هزینه آن ها را کمتر می‌کند.
معایب ابزار مشتقه
از طرفی، ارزش‌گذاری مشتقات دشوار است زیرا بر اساس قیمت دارایی‌های دیگر، تعیین می‌شود. خطرات مشتقات فرابورس شامل ریسک‌های طرف مقابل است که پیش‌بینی یا ارزش‌گذاری آن ها نیز دشوار است. در اکثر موارد، ابزار مشتقه به تغییر در مقدار زمان انقضا، هزینه نگهداری دارایی اساسی و نرخ بهره، حساس است. این متغیرها تطابق کامل ارزش یک مشتق با دارایی اساسی را دشوار می‌کنند.
بازار مشتقات در ایران
همانطور که اشاره کردیم، یکی از این دارایی‌های مهم که می‌تواند پایه ابزار مشتقه به‌حساب آید، ارز است. در ایران نیز، با توجه به نوسانات قیمت ارز، نیاز به راه‌اندازی بازار ابزارهای مشتقه از سال 1384 مورد توجه قرار گرفت و قانون بازار سرمایه مصوب، به این موضوع اشاره کرد که بازار مشتقات در ایران از جمله موارد مهم برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری با اختلافات ارزی است.
مشتقات بورس تهران
یکی از انواع بازارهای بورس کالا در تهران، بازار مشتقه است که در دو نوع قراردادهای آتی و قرارداد اختیاری جریان دارد. این قراردادها بر روی یک دارایی پایه، تنظیم می‌شوند. این دارایی پایه شامل محصولات کشاورزی، فلزات و حتی انواع فراورده‌های نفتی خواهد بود. البته در ابتدای کار بازار مشتقات ایران، کالاهایی مانند زعفران، سکه و محصولات کشاورزی به‌عنوان پایه دارایی مورد پذیرش تجار بودند. اما بعدها محصولاتی مانند پسته و زیره هم به این دسته اضافه شدند. امروزه شما می‌توانید با تکیه بر تجربیات افراد متخصص، با خرید و فروش این ابزارها، راه مناسبی در سرمایه‌گذاری خود پیش بگیرید.
در مجموع، ابزار مشتقه، نوع جدیدی از بازار سرمایه‌گذاری است. این بازار با توجه به نیازهای بازار بورس، کالاهای پایه را برای عقد قراردادهای مربوطه (بیشتر در دو نوع آتی و اختیاری) در اولویت قرار می‌دهد. برای سرمایه‌گذاری موفق در این بازار لازم است که تمام وجوه آن را به‌خوبی بشناسید. ما در دانشکده بورس تلاش کردیم تا در این مقاله، جنبه‌های کلی ابزار مشتقه را به شما معرفی کنیم.
دیدگاه شما