دلایل ورود بورس به شرایط رکود

به‌اندازه مخارج ۳ تا ۶ ماه پس‌انداز داشته باشید.

رونق و رکود بورس در بوته تحلیل کارشناسان

دنیای اقتصاد – گروه بورس : این روزها از رونق در بازار سرمایه خبری نیست و سرمایه‌گذاران همه روزه شاهد رژه ارقام بر تابلوهای بازار هستند.

آنها که در زمستان سال گذشته و فروردین‌ماه سال جاری، گرمای بازار را تجربه کرده بودند، این روزها در سردی بازار به انتظار نشسته و به وعده «اصلاح قیمت‌ها» و «نفس کشیدن بازار» دل‌خوش کرده‌اند. اما به نظر می‌رسد بازار بیش از حد به استراحت پرداخته و اندک‌اندک بیم آن است که بازار به خواب فرورود. سیاست‌های بانک مرکزی، بحث‌های سیاسی و نوسانات بازار ارز و سکه چندی است بورس را به حاشیه فراخوانده است اما طی روزهای اخیر و با توجه به آرامش نسبی در فضای سیاسی و ایجاد اندکی ثبات در حوزه‌های اقتصادی و متعادل شدن بازارهای ارز و سکه، به نظر می‌رسد به تدریج از توجه سرمایه‌گذاران به این بازارها کاسته شده و بار دیگر «بورس» گزینه اصلی سرمایه‌گذاران خواهد شد.بورس در فروردین‌ماه سال جاری با رشد قابل توجه 7/13 درصدی، سود مناسبی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آورد اما این موفقیت زیاد دوام نیاورد و در اردیبهشت‌، خرداد و تیرماه، کاهش بازدهی، گریبان بازار را گرفت. به این ترتیب سرمایه‌گذاران در سه‌ماه یادشده به ترتیب، شاهد بازدهی 2/1- درصد، 7/3- درصد و 2/3- درصد بودند. بازدهی منفی بورس، آن هم در فصل مجامع که فصل برداشت بازار سرمایه محسوب می‌شود، پدیده‌ای است که باید از جنبه‌های متفاوت به آن پرداخت و آن را مورد بررسی قرار داد.در شرایطی که عوامل اصلی و تاثیرگذار بر سودآوری بیشتر شرکت‌های بورسی شامل قیمت موادخام در بازارهای جهانی و نیز گزارش‌های سه ماهه شرکت‌ها از اتفاق نگران‌کننده‌ای خبر نمی‌دهد، می‌توان افت قیمت‌ها را مقطعی دانست و برای بازار، قابلیت رشدی بنیادی متصور شد. این نکته را نیز نباید از ذهن دور داشت که بازار سرمایه ایران همواره یک بازار هیجانی است که تحت تاثیر رفتارهای افراطی قرار دارد به گونه‌ای که با انتشار کوچک‌ترین خبر مثبت، اخبار و وقایع منفی، فراموش شده و صف‌های خرید، طولانی و طولانی‌تر می‌شود.برعکس در بازار منفی، سرمایه‌گذاران توجهی به اخبار مثبت ندارند و کوچک‌ترین خبر ناگوار، بیشترین تاثیر منفی را بر بازار می‌گذارد.در این زمینه یک کارشناس ارشد اقتصادی براین باور است که بورس ما رشد حقیقی نیافته است زیرا تولید رشد نکرده است.

روند معکوس
دکتر مرتضی دلخوش در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: بورس زمانی رشد می‌کند که تولید افزایش پیدا کند که این به افزایش فروش و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود که این روند منطقی است اما در کشور ما این روند برعکس است. وی افزود: حجم نقدینگی موجود در کشور پس از اجرای هدفمندی یارانه‌ها افزایش یافت اما هیچ‌گونه مدیریتی بر آن صورت نگرفت. از سوی دیگر 6هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت منتشر شد که جوابگوی 40 تا 50 هزار میلیارد تومان پول موجود در چرخه اقتصادی نیست.
این استاد دانشگاه ادامه داد: فضای سرمایه‌گذاری در کشور به دلیل نبود ثبات اقتصادی و مدیریتی و تغییر قوانین، مناسب نیست.

بورس بازی شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌ها
دلخوش، مدیریت نشدن پول‌های سرگردان و خروج آنها از کشور را یکی دیگر از دلایل رشد نکردن بازار سرمایه عنوان کرد و ادامه داد: تبلیغات زیادی برای جذب سرمایه‌ها در بورس، صورت می‌گیرد، اما این سرمایه‌ها به درستی هدایت نمی‌شود که در این مورد، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مقصرند زیرا تنها با اهداف خاص به سمت یک سهم حرکت می‌کنند و سهامداران عادی به تبعیت از آنها، آن را می‌خرند. وی افزود: آنها اقلام عمده را جمع‌آوری می‌کنند و هنگامی که عرضه کم و تقاضا بالاست، سهام جمع‌آوری شده را می‌فروشند. دلخوش سپس گفت: با هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت حامل‌های انرژی، هزینه شرکت‌ها افزایش یافت اما قیمت سهم شرکت‌ها نه‌تنها کاهش نیافت بلکه افزایش نیز یافت.وی سپس گفت: سیاست‌های بانک مرکزی موجب شده بخشی از سرمایه‌ها از بانک‌ها خارج و به بورس سرازیر شود که این موجب افزایش قیمت‌ها شده اما سرمایه‌گذاران به دلیل پیش‌بینی افت، نگران هستند.دلخوش خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذار گریز پا است و گاهی اوقات به دلیل یک حرف یا تصمیم اشتباه، سرمایه زیادی از کشور خارج می‌شود.وی مدیریت نکردن بورس در خصوص رشد قیمت‌ها و مدیریت نشدن وجوه توسط بانک مرکزی را مهم‌ترین عوامل در وضعیت بورس دانست و گفت: با این روند بورس رشد نکرده و افت آن دامنه‌دار خواهد شد.

قیمت‌های غیرموجه
معاون سابق شرکت بورس نیز در این‌باره گفت: ورود صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به بازار، جذابیت ایجاد کرد و به دلیل وجود تقاضای بالا، سفته‌بازی در بازار رونق گرفت. از سوی دیگر رکود بازارهای رقیب مثل مسکن به رشد بورس منجر شد. امیر پوریانسب افزود: رشد نقدینگی و سرازیر شدن آن به بورس، به قیمت‌ها فشار وارد کرد و اکنون قیمت‌ها به جایی رسید که توجیه ندارد و باید برگردد و بازار این برگشت را تشخیص داده است.عضو شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران سپس گفت: شرایط بازار طلا و ارز و رونق اندک بازار مسکن موجب شد برخی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری، دست به عرضه بزنند تا بتوانند سودهای تحقق نیافته خود را در این بازارها محقق کنند که این عرضه‌ها به بازار آسیب می‌زند. وی ادامه داد: آزادسازی اقتصادی تا اوایل سال جاری در بخش هزینه‌ها بود و دولت درآمدها را کنترل کرد اما از اوایل سال جاری دولت به صنعت یارانه نداد و درآمد را آزاد کرد بنابراین، افزایش هزینه‌ها، سود شرکت‌ها را کاهش داد و سرمایه‌گذاران در فصل مجامع به سودهای انتظاری خود دست نیافتند و قیمت‌ها افت کرد. این حسابدار رسمی تاکید کرد: همه رشد خوب بازار در سال گذشته با افت قیمت‌ها حذف نمی‌شود و بخشی از آن بازمی‌گردد اما این روند در مردادماه و شهریورماه با ریزش قیمت‌ها تداوم خواهد یافت.

قطار بورس نمی‌ایستد
در این میان یک کارشناس بازار معتقد است که رشد بازار سرمایه متوقف نمی‌شود و می‌توان به آینده آن امیدوار بود.
رضا بختیاری در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: سرمایه‌گذاران که وارد بازار می‌شوند دارای افق زمانی متفاوتی هستند و در بازار ما باید به شکل ساختاری، سرمایه‌گذاران به نسبت نوع و میزان سرمایه‌گذاری، تفکیک شوند. همچنین شرکت‌ها دلایل ورود بورس به شرایط رکود دلایل ورود بورس به شرایط رکود نیز باید به منظور معامله شدن، طبقه‌بندی شوند. وی افزود: به این ترتیب سرمایه‌گذاران می‌توانند با نگاه‌های متفاوت وارد بازار شوند و شرایط به گونه‌ای باشد که سرمایه‌گذاران بدانند وضعیت یک شرکت تا 5 سال آینده چگونه خواهد بود. بختیاری سپس گفت: در حال حاضر سهم‌های بنیادی بازار نیز در حال کاهش قیمت و سرمایه‌گذاران در حال خروج از بازار هستند، زیرا مدیران بازار در شرایط منفی اجازه نمی‌دهند، بازار مستهلک شود و با ابزارهایی نظیر حجم مبنا و خریدهای دستوری جلوی ریزش را می‌گیرند.

بازار فصلی
وی خاطرنشان کرد: اگر متوسط P/E بازار 9 است، ریسک بازار بالارفته پس اگر به نتیجه رسیدیم که باید به 7 برسد، اجازه بدهیم تا برسد. در طول سال نمی‌گذارند ریسک‌ها به خوبی توزیع شود و تنها در فصل مجامع شاهد تغییرات هستیم و این موجب فصلی شدن بازار و سرمایه‌گذاران می‌شود.بختیاری سپس گفت: در بازارهای دنیا ابزارهای Short sell وجود دارد که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد در بازار منفی هم سود بگیرند، اما در حال حاضر حتی ورود به سهم‌های بزرگ نیز با زیان همراه است.

عوامل سه‌گانه رونق
در این زمینه یک کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «فارس»، اظهار داشت: اعتماد‌سازی مجدد و ترویج نگرش مثبت به عنوان عامل نخست و پراهمیت، ورود مجدد سرمایه‌های وفادار و سرمایه‌گذاران معتقد و همت مسوولان برای حفظ آرامش بر فضای اقتصاد و دلایل ورود بورس به شرایط رکود کسب و کار در کشور سه عاملی هستند که بازار سهام برای خروج از شرایط کنونی به آنها نیاز دارد. وی ادامه داد: هرچند شرایط کنونی بازار سهام را نمی‌توان تنها به این عوامل وابسته دانست اما بی‌شک موارد یادشده عوامل پر اهمیتی بر روند حاکم بر بازار محسوب می‌شوند که وجود آنها می‌تواند به عنوان جرقه ای برای برگشت رونق به بازار تلقی شود.

رونق ابتدایی و بی اعتمادی اخیر
وی خاطرنشان کرد: پیرو نامگذاری سال جدید به نام سال جهاد اقتصادی توسط رهبر انقلاب و بازدهی مناسب بازار سهام در ماه نخست و رکود بازار‌های موازی، ورود سرمایه به بورس سرعت گرفت و شرایط پر رونقی را بر دلایل ورود بورس به شرایط رکود آن حاکم ساخت تاجایی که به دلیل تاثیر مثبت این رونق در وضعیت تامین مالی شرکت‌ها و فراهم ساختن زیرساخت‌های تغییر تکنولوژیک آنها همگام با اجرایی شدن طرح تحول در صورت تداوم، تصویر بسیار مثبتی در میان سیاستگذاران برای موفقیت‌های این طرح جهادی در نظام اقتصادی کشور ترسیم شد. این کارشناس ادامه داد: اما تغییرات ناگهانی با شمایل جدید و تجربه نشده در ادوار گذشته با تمرکز بر حوزه سیاست داخلی کشور، تصمیم‌گیران را به احتیاط بیشتر هدایت کرد و تکرار آن، سرمایه‌گذاران را به دفع خطر احتمالی، خروج تدریجی و اتخاذ سیاست افزایش نقدینگی سوق داد تا جایی که فشارهای وارده و ابهامات سیاسی حاکم حتی اشخاص حقوقی بازار را در انفعال قرار داد.

۱۰ نکته برای اینکه در شرایط رکود اقتصادی ثبات مالی داشته باشیم

بحران‌ و رکود اقتصادی ممکن است در برهه‌های مختلف تاریخی برای هر کشوری پیش بیاید. متأسفانه، وقتی رکود اقتصادی اتفاق می‌افتد، کار زیادی از دست کسی برنمی‌آید. تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که خودمان برای مقابله با آن دست‌به‌کار شویم. یعنی تا آنجا که می‌توانیم منابع مالی‌مان را دربرابرِ رکود اقتصادی مقاوم کنیم. همراه ما باشید. در این مقاله ۱۰ گام مؤثر را برای پشتِ‌سرگذاشتنِ موفق این دوره معرفی می‌کنیم.

حتما بخوانید:

هاوارد دوُرکین، متخصص امور مالی و رئیس Debt.com می‌گوید:
«به ضدرکود کردن زندگی‌تان مانند ضدگردباد کردنِ خانه‌تان نگاه دلایل ورود بورس به شرایط رکود کنید. اگر گردباد چند روز با شما فاصله داشته باشد و از شما بپرسم حفاظ‌های مخصوص گردباد کجا هستند، بدترین جواب این خواهد بود: “فکر کنم چندتا در گاراژ داشته باشم، اما شاید لازم باشد چندتای دیگر هم بخرم”. دیگر خیلی دیر است و هر پنجرهٔ بدون حفاظ یعنی خرابی و فاجعه. رکود هم به همین شکل است. تنها فرقش این است که خرابی آن ماه‌‌ها طول می‌کشد و سال‌ها باقی می‌ماند.»

برای جمع‌آوری این راهنمای گام‌به‌گام دربارهٔ حفظ ثبات‌مالی در شرایط بد اقتصادی نظرات کارشناسان اقتصادی مختلف را بررسی کرده‌ایم.

۱. وحشت نکنید

رکود (متأسفانه) طبیعی است. حفظ آرامش ذهن اولین قدم برای ضدرکود کردن منابع مالی‌تان است. وقتی وحشت‌زده می‌شوید مغز نمی‌تواند تصمیمات هوشمندانه و بلندمدت اتخاذ کند. این آرامش ذهنی علاوه بر اینکه به خود مراقبتی کمک می‌کند، باعث می‌شود درک کنید که رکود غیرقابل‌اجتناب و گذراست.

دورکین می‌گوید:
«اقتصاد فصل دارد و رکود زمستان آن است. بعد از هر تابستان آفتابی، برگ‌های درختان می‌ریزند و روزها کوتاه‌تر و تاریک‌تر می‌شوند.»

ارنی لوری، متخصص امور مالی شخصی و نویسندهٔ کتاب «جوانِ ورشکسته سرمایه گذاری را امتحان می‌کند»، به این نکته اشاره می‌کند که «بازار بورس دوره‌ای است و رکود در همه‌جای آن وجود دارد». این دیدگاه شاید خیلی خوشحال‌کننده نباشد اما حداقل با دانستن اینکه دنیا به‌آخر نرسیده است به خودمان دلداری می‌دهیم.

۲. پس‌انداز اضطراری‌تان را سازمان‌دهی کنید

الکساندر لوری، مدیرگروه ارشد در رشتهٔ تحلیل امور مالی در کالج گوردن امریکا، می‌گوید:

«مطالعات نشان داده‌اند که بسیاری از مردم نمی‌توانند از عهدهٔ حداقل پس انداز ماهیانه برآیند. اگر حالا نتوانید این پس‌انداز را تأمین کنید، در شرایط بد اقتصادی چه‌کار خواهید کرد؟ شاید مجبور شوید زیر بار بدهی بروید یا خانه‌‌تان را از دست بدهید. پس حتما ماهیانه پولی برای مواقع ضروری کنار بگذارید.»

بیشترِ متخصصان امور مالی توصیه می‌کنند که به‌اندازهٔ مخارج ۳ تا ۶ ماه برای روزِ مبادا کنار بگذارید. به نظر الکساندر لوری شاید این هدف برای جوانان خنده‌دار باشد، اما آنها باید سعی کنند حداقل به‌اندازهٔ مخارج ۱ ماه پس‌انداز داشته باشند. او می‌گوید: «اشکالی ندارد که با کم شروع کنید، اما باید هر ماه مبلغی از حقوق‌تان را کنار بگذارید.»

به‌اندازه مخارج ۳ تا ۶ ماه پس‌انداز داشته باشید.

۳. بدهی‌تان را کاهش دهید

الکساندر لوری می‌گوید: «بعد از کنار‌گذاشتن پس‌انداز اضطراری، مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید رهاشدن از شر بدهی‌ها است». ارنی لوری هم با او هم‌عقیده است و می‌افزاید: «کاهش بدهی‌ها، واقعا به کاهش فشار در شرایط سخت اقتصادی کمک می‌کنند».

۴. دو بودجه داشته باشید: یکی برای امروز و دیگری برای روزهای سخت

اگر هنوز بودجه‌ای ننوشته‌اید، حالا وقتش رسیده که دست‌به‌کار شوید. این می‌تواند فوق‌العاده کسل‌کننده باشد، اما خدمات رایگانی هستند که در این کار به شما کمک می‌کنند.
دورکین می‌گوید: «برنامه‌های مطمئنِ آنلاینی هستند که نیمی از این کار را برای شما انجام می‌دهند. فقط کافی است چند عدد تایپ کنید. به همین راحتی می‌توانید برنامه ریزی بودجه برای خودتان داشته باشید».

علاوه بر بودجه‌ای که برای امروزتان می‌نویسید (یعنی شرایط عادی اقتصادی)، باید بودجه‌ای هم برای شرایط سخت و رکود داشته باشید.
ارنی لوری معتقد است «بودجهٔ روزهای سخت، زمانی اجرایی می‌شود که درآمد به‌شدت کاهش پیدا کند. این بودجه بر تنظیم مخارج حیاتی تمرکز دارد و هدفش این است که پول کافی برای پوشش‌دهی آن ضروریات را تأمین کند.»

وقتی بودجهٔ روزهای سخت‌تان را تنظیم می‌کنید، باید بدترین شرایط را در نظر بگیرید و مخارج ضروری را بنویسید. مخارجی مانند اجاره‌خانه، خرید روزانه و هزینهٔ حمل‌و‌نقل در این لیست قرار می‌گیرند. مخارجی که نباید در این لیست باشند شامل هزینهٔ باشگاه و رستوران هستند. بهتر است امیدوار باشیم که هیچ‌وقت به اجرای این بودجه نیاز پیدا نکنیم، اما داشتن آن حتما مفید است.

۵. سرمایه‌گذاری متنوع داشته باشید

دانیل کانکل‌رابرتس، نویسندهٔ امور‌ مالی شخصی و یکی از مؤسسان بومر بنفیتس (Boomer Benefits)، می‌گوید:

«حداقل باید ۴۰ درصد معادل نقدی سرمایهٔ خود را در بازارهای پولی مانند بورس و اوراق قرضه کوتاه یا بلند‌مدت سرمایه‌گذاری کنید. چند درصد دیگر هم باید به‌صورتِ سهام باشد تا بتوانید از آن کسب درآمد کنید. اگر جوان هستید و هنوز وقت دارید، می‌توانید به میانگین‌سازی هزینه به ریال در زمان رکورد نیز فکر کنید. ممکن است در زمان کاهش قیمت‌‌ها سهام بخرید، اما هنگام بالارفتنِ قیمت‌ها نیز می‌توانید سهام خریداری کنید. این کار سرمایهٔ کلی‌تان را افزایش می‌دهد. باید بر اهداف بلند‌مدت خود تمرکز کنید نه بر شرایط اقتصادی موجود.»

۶. برنامه بازنشستگی‌تان را در جریان نگه‌دارید

ارنی لوری می‌گوید: «در زمان رکود نیز به پس‌انداز برای بازنشستگی ادامه دهید. به‌خاطرِ وحشت از رکود، از سرمایه‌گذاری در بیمه‌های بازنشستگی پشیمان نشوید».

ارنی لوری توصیه می‌کند اگر در آستانۀ بازنشستگی هستید، حتما با برنامه‌ریزِ امور مالی مشورت کنید. «اجازه دهید فردی متخصص حداقل در ۱ جلسه به استراتژی بازنشستگی‌تان نگاه بیندازد تا مطمئن شوید همه‌چیز روبه‌راه است».

درضمن، می‌توانید سهام یا اوراق‌قرضه هم بخرید. اما توصیهٔ لوگان الک، حسابدار و مؤسس سایت امور مالی شخصی Money Done Right، این است که اگر در همین یکی‌دو سالِ آینده بازنشسته می‌شوید، بهتر است بیشتر پول‌‌تان را در سهام نگذارید. بهتر است پول‌تان دم‌ِ‌دست باشد تا بتوانید بهتر برای بازنشستگی برنامه‌ریزی کنید. او می‌گوید: «شاید صحیح‌تر این باشد که پس‌اندازِ بازنشستگی‌تان را در روش‌های با‌ثبات‌تری مانند اوراق‌قرضه سرمایه‌گذاری کنید».

۷. از اپلیکیشن‌های پس‌انداز استفاده کنید

اگر هنوز از اپلیکیشن های مدیریت هزینه و افزونه های مرورگر برای این کار استفاده نمی‌کنید، حالا وقت آن است که آنها را دانلود کنید. آنها به شما کمک می‌کنند تا از خرج روزانه‌ تا برنامهٔ پس‌اندازتان را تنظیم کنید.

۸. با شغل دوم درآمدتان را افزایش دهید

لوری می‌گوید: «چند منبع درآمد داشته باشید. به‌عنوانِ‌مثال، می‌توانید به‌صورتِ نیمه‌وقت مسافر جابه‌جا کنید، پرستار‌ِ کودک شوید، به‌صورتِ آنلاین جنس بفروشید یا حتی در مغازه کار کنید».
داشتنِ شغل دوم به شما در انجام گام دوم (پس انداز بیشتر) نیز کمک می‌کند.

دیوید کاهیل، متخصص امور مالی در FinanceSuperhero می‌گوید:
«داشتن شغل دومِ ثابت و کنارگذاشتنِ درآمد دوم‌تان به شما کمک می‌کند تا پس‌انداز اضطراری‌تان را سریع‌تر افزایش دهید. درضمن، اگر هنگام شرایط بد اقتصادی شغل‌تان را از دست بدهید، می‌توانید روی این پس‌اندازِ اضافی حساب کنید.»

۹. روی مهارت‌ها و تخصص‌تان سرمایه‌گذاری کنید

خیلی از افراد در شرایط رکود اقتصادی شغل‌شان را از دست می‌دهند. همیشه رزومه خود را به‌روز نگه‌دارید. حساب لینکدین خود را به‌روز کنید. همیشه برای نشان دادن قابلیت‌ها و مهارت‌های خود به کارفرمایان آماده باشید.

دیوید باک، متخصص امور مالی شخصی، می‌گوید:
«شاید نیاز باشد تمام مهارت های شغلی فعلی‌تان را تقویت کنید و حتی درصورتِ امکان، مهارت‌های جدیدی در بخش‌های دیگر شغل‌تان بیاموزید. احتمال دارد، در شرایط بد اقتصادی، شرکت‌ها تعدیل نیرو کنند. باید ثابت کنید که علاوه بر حرفۀ فعلی‌تان در بخش‌های دیگر نیز ارزشمند هستید.»

۱۰. اگر بدهکاری زیادی دارید، کمک بخواهید

لسلی اچ.‌ تاین، وکیل امور مالی و نویسندهٔ «زندگی و بدهی: رویکردی تازه در رسیدن به سعادت مالی»، معتقد است:

«بالاخره سلامت روانی و مالی‌تان هم به‌اندازهٔ سلامتی جسمی‌تان مهم هستند. اگر بیمار شوید به پزشک مراجعه می‌کنید. پس اگر مشکل مالی داشته باشید هم باید با متخصص امور مالی مشورت کنید. از کمک‌خواستن خجالت نکشید. داشتنِ متخصص در کنارتان باعث می‌شود فشار کمتری احساس کنید.»

نیازی نیست هزینهٔ زیادی بپردازید. خیلی از مؤسساتِ مشاورهٔ مالی هستند که به‌صورتِ رایگان یا با هزینهٔ کم به شما مشاوره می‌دهند.

اگر می‌خواهید در زندگی، موفقیت مالی کسب کنید
از کارآفرین‌های ثروتمند یاد بگیرید و مثل آنها عمل کنید.

بهترین سرمایه گذاری در دوره رکود اقتصادی

اقتصاد کشورها ممکن است دوره‌های رشد و افول زیادی را تجربه کند و معمولا افول، نگرانی بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند. بهترین استراتژی سرمایه گذاری در دوره رکود اقتصادی چگونه خواهد بود؟ در این مقاله، ابتدا مفهوم رکود اقتصادی گفته می‌شود و سپس به معرفی نکته‌هایی که باید در این دوران در نظر گرفت، می‌پردازیم.

رکود اقتصادی چیست؟

دوره ترسناک رکود را می‌توان دوره‌ای دانست که فعالیت‌های اقتصادی کاهش چشمگیری می‌کند و به طبق تعریف اساتید اقتصاد، تجربه دو فصل متوالی رشد منفی در تولید ناخالص داخلی به عنوان رکود یاد می‌شود، اما تعاریف دیگری نیز وجود دارد. رکود اقتصادی با کاهش اعتماد به نفس مصرف‌کنندگان و مشاغل، تضعیف اشتغال، کاهش درآمد واقعی و تضعیف فروش و تولید مشخص می‌شود و این شرایط معمولا منجر به افزایش قیمت سهام نمی‌شود. رکود منجر به افزایش ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران و تمایل آنها به سرمایه‌گذاری ایمن و بدون ریسک می‌شود.

استراتژی‌های سرمایه گذاری در دوره رکود اقتصادی

نکته کلیدی برای سرمایه گذاری در دوره رکود اقتصادی، چه قبل، چه در حین و چه بعد از آن این است که دید بلندمدت داشته باشید و تصویر کلی از سرمایه‌گذاری خود تداعی کنید. معمولا زمان‌بندی چنین دوره‌هایی از کنترل سرمایه‌گذار خرد خارج است. با این حال، دلسرد نشوید، زیرا روش‌های زیادی وجود دارد که یک فرد می‌تواند برای محافظت و سودآوری در چنین دوره‌های اقتصادی، سرمایه گذاری کند.

بهترین سرمایه‌گذاری در دوره رکود

برای یافتن بهترین سرمایه‌گذاری در این دوران، توجه شما را به چند نکته جلب می‌کنیم.

وحشت نکنید

واکنش تند و سریع به اخبار رکود ممکن است منجر به نقد کردن سرمایه گذاری‌ها و نگهداری پول نقد شود. اما این نکته را در نظر بگیرید که ممکن است با فروش سرمایه خود، بسته به زمان خرید آن، ضرر خود را بیشتر کنید. نکته اصلی این است که در صورت امکان بر اهداف بلند مدت متمرکز شوید و منتظر بمانید تا دست‌اندازهای اجتناب‌ناپذیر در بازارها از بین بروند.

در سرمایه‌گذاری، تنوع را انتخاب کنید

به دلیل رعایت کردن اصول مدیریت ریسک و بهره بردن از فرصت‌های سرمایه‌گذاری متنوع کردن سبد سرمایه‌گذاری بسیار مهم است. این اهمیت در زمان رکود، بیشتر هم می‌شود. تنوع زمانی معنا پیدا می‌کند که ارزش یکی از دارایی‌های شما کاهش می‌یابد ولی شما در سبد خود دارایی‌هایی دارید که این کاهش را جبران می‌کند. این دارایی‌ها می‌تواند سهام، ملک، طلا، ارز، ارز دیجیتال و هر دارایی ارزشمندی باشد.

صبور باشید

با توجه به شرایط اقتصادی که در زندگی شخصی دست و پنجه نرم می‌کنید، آن مقدار از سرمایه‌تان را درگیر کنید که اگر با کاهش ارزش روبرو شد، مجبور به نقد کردن آن نباشید. به قول بزرگان، صبر در سرمایه‌گذاری معجزه می‌کند. برای سرمایه‌گذاری هم می‌توانید خودتان متخصص شوید و دست به کار شوید یا اینکه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را انتخاب کنید.

هزینه‌ها را پایین نگه دارید

از معاملات بیش از حد خودداری کنید، این کار بیشتر به نفع کارگزاری‌هاست که از معاملات شما کارمزد می‌گیرد. در صورتی که استراتژی معاملاتی شما نوسان‌گیری است باید بسیار احتیاط کرد و زمان بیشتری را صرف تحلیل و معاملات کنید. به هر حال اگر این استراتژی را اتخاذ کردید، وارد معامله‌ای شوید که حداقل بتواند هزینه‌های آن و نرخ تورم را پوشش دهد.

بودجه‌بندی داشته باشید

سرمایه گذاری در دورانی که قیمت‌ها ثبات ندارند و زمان ورود به برخی از سهام نیز کاملا مشخص نیست، بهتر است که به صورت پله‌ای معامله کنید. به این معنی که درصدی از سرمایه‌ خود را به خرید یک سهم در یک قیمت مشخص، اختصاص دهید. اگر برای مثال قصد خرید 10 میلیون تومان، سهم خساپا را دارید، تمام این 10 میلیون را یک جا نخرید. داشتن استراتژی و رعایت اصول سرمایه‌گذاری می‌تواند در هر دوره‌ای راهگشا و مفید باشد.

هوشمندانه سرمایه‌گذاری کنید

اگر مستقیما در سهام سرمایه گذاری می‌کنید، به دنبال شرکتهایی باشید که بنیاد قوی دارند و سابقه سودسازی و تقسیم سود مشخصی دارند. با این حال، اگر زمان و تخصص کافی برای سرمایه گذاری مستقیم در بورس ندارید، بهترین گزینه برای شما انتخاب روش‌های غیرمستقیم است.

سخن پایانی

همه این شرایط را در نظر بگیرید و با احتیاط بیشتر در دوره رکود به سرمایه‌گذاری ادامه دهید، اما این نکته را فراموش نکنید که این رکود می‌تواند نقطه پرشی برای شما و دارایی‌هایتان باشد چرا که حتی طولانی‌ترین رکودها هم روزی به پایان می‌رسند و نتیجه صبر و پایبندی به اصول را در آن روزها خواهید دید.

تورم چیست و چه اثری بر بازار سهام دارد؟

در ادبیات اقتصادی، رشد همه‌گیر، مداوم و نامنظّم سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات در یک دوره زمانی نسبت به دوره قبلی مشابه است. برای محاسبه تورم، بانک مرکزی و مرکز آمار سبد کالایی را تعریف می‌کنند و روند قیمت آن را رصد می‌کنند. برای تعیین میزان تورم در کشور ما، بانک مرکزی در سال ۱۳۸۳ سبد کالایی با ۳۵۹ قلم کالا و خدمات، در ۷۵ شهر منتخب کشور و در ۱۲ گروه کالایی را تعیین کرد. اما بسته به اینکه برای محاسبه تورم از چه شاخص قیمت و چه دوره زمانی استفاده شود می‌توان به رقم‌های متفاوتی برای نرخ تورم دست یافت.

به طور کلی رشد شدید تورم در کشور ما اغلب ناشی از چهار عامل اصلی است:

اول تکیه و تمرکز اقتصاد ایران بر نفت که موجب شده تا در نتیجه‌ی نوسان قیمت نفت، درآمدهای کشور نیز همواره با بی ثباتی شدید مواجه باشد. دوم رشد شدید قیمت ارز در یک بازه زمانی کوتاه، سوم رشد نقدینگی و چهارم تضعیف تولید و رشد هزینه‌های تولید در اثر فشارهای وارد شده بر حوزه تجارت خارجی کشور. تورم علاوه بر این که موجب تغییر سود و جریانات نقدی کشورها می‌شود؛ نرخ بازده مورد انتظار سهامداران و فعالان اقتصادی را نیز تغییر می‌دهد. در واقع این اتفاق موجب توزیع دوباره دارایی‌ها و درآمدهای افراد می‌شود. در یک سو بهای سبد دارایی افرادی که بیش از نرخ تورم افزایش داشته باشد از این فرآیند بهره‌مند می‌شوند. اما در سوی دیگر افرادی که ارزش سبد دارایی های آن‌ها به هر دلیلی کمتر از نرخ تورم افزایش پیدا کند، از متضررین این نرخ هستند.

بنابراین سرمایه‌گذاران که خالص منافع حاصل ازسرمایه گذاری‌های آن‌ها به نرخ تورم بستگی دارد می‌کوشند با سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های پربازده، ضمن حفظ ارزش دارایی‌های خود، از اثرات تورم نیز بهره‌مند شوند.

رابطه تورم با بازار سهام

مدت‌هاست پژوهشگران اقتصادی به دنبال یافتن رابطه بین تورم و بازار سهام هستند اما تاکنون نتوانسته‌اند به یک جمع بندی نهایی در این زمینه دست پیدا کنند. درواقع مطالعات در کشورهای مختلف نشان می‌دهد به علت وجود ساختار اقتصادی متفاوت، این ارتباط از کشوری به کشور دیگر تغییر می کند. شاید به همین علت است که برخی تحلیل‌گران این رابطه را منفی، برخی مثبت و برخی فاقد ارتباط معنادار دانسته‌اند. برای مثال در کشورهایی که تورم به خوبی قابل پیش بینی است، سرمایه‌گذاران به سادگی درصد افزوده‌ای را به عنوان تورم به بازدهی مورد انتظار خود می‌افزایند و بازار به حالت تعادل می‌رسد. بنابراین تا زمانی که این نرخ قابل پیش‌بینی باشد عامل ناپایداری و نااطمینانی محسوب نمی‌شود. با این حال به دلیل ساختار اقتصادی ایران اغلب مطالعات نشان می‌دهند اثر نرخ تورم بر شاخص فعالیت بازار سهام؛ یعنی ارزش معاملات، حجم معاملات و نسبت ارزش معاملات به کل ارزش جاری بازار سهام در کوتاه‌مدت مثبت است. اما در همین مطالعات اشاره شده که بین نرخ تورم و تعداد سهام افزوده شده (افزایش سرمایه شرکت‌ها) و نسبت تعداد سهام معامله شده به کل سهام منتشرشده نیز در بلندمدت رابطه معناداری یافت نمی‌شود.

اثرات کوتاه مدت افزایش تورم بر بازار سهام

در شرایط تورمی به طور متوسط، سود اسمی شرکت ها به دلیل کاهش ارزش پول، افزایش پیدا می‌کند. در واقع سودآوری افزایش نیافته، بلکه سود اسمی تحت تاثیر تورم افزایش یافته است. این افزایش به دلیل جبران کاهش سود حقیقی است. بنابراین، با افزایش این نرخ، سود تقسیمی شرکت‌ها و به تبع آن قیمت سهام افزایش خواهد داشت. از سوی دیگر، با افزایش تورم در کوتاه مدت سرمایه‌گذاران با توجه به ریسک بالای نگهداری پول و کاهش ارزش آن، تمایل کمتری به نگهداری آن داشته و به دنبال کاهش حجم نقدینگی در سبد دارایی خود هستند. بدین منظور، یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری، خرید سهام است که می‌تواند به عنوان سپری در مقابل تورم عمل کند. درنتیجه افزایش تقاضا برای خرید سهام، موجب افزایش قیمت سهام و افزایش ارزش و حجم معاملات می‌شود. این مساله بر انگیزه سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها می‌افزاید. بنابراین شرکت ها اقدام به انتشار سهام می‌کنند تا از این طریق منابع مالی مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در آینده را فراهم آورند.

علاوه بر این با افزایش تورم، نسبت ارزش مبادلات به کل ارزش جاری بازار سهام و نیز نسبت تعداد سهام مبادله شده به کل سهام منتشرشده در بازار سهام و در نتیجه نقدینگی بازار سهام نیز می‌تواند افزایش داشته باشد. از آنجا که نقدینگی بازار سهام نشان‌گر عملکرد بازار سهام است، در نهایت می توان نتیجه گرفت که اثر تورم بر عملکرد بازار سهام در کوتاه مدت در ایران مثبت است. نکته دیگری که در اثرات مثبت افزایش این نرخ بر بازار سهام در کوتاه مدت اثرگذار است بی اعتمادی سرمایه‌گذاران به سایر بازارها از جمله طلا و ارز، مسکن و غیره به دلیل نوسانات بالا یا ضریب نقدشوندگی پایین و … است. در واقع از نظر سرمایه‌گذاران بازار سهام ایران در کوتاه مدت کاراست ومی‌تواند به عنوان پوششی در مقابل تورم عمل کند.

اثرات بلندمدت افزایش تورم بر بازار سهام

در بلند مدت، قیمت فروش محصولات و خدمات شرکت‌ها افزایش یافته و درنتیجه بدون افزایش تولید یا کیفیت محصولات و در نتیجه ارزش ذاتی سهام، رقم فروش شرکت بالا می‌رود. در چنین شرایطی بازده اسمی شرکت‌ها شاخص ضعیفی برای سرمایه‌گذاران تلقی می‌شود. از سوی دیگر، افزایش این نرخ موجب تامین مواد اولیه مورد نیاز تولید با قیمت بالاتر و در نتیجه تولید با هزینه‌های بالاتر می‌شود. بنابراین، میزان تأثیر تورم بر قیمت سهام بستگی به میزان افزایش قیمت محصولات و خدمات و همچنین افزایش قیمت مواد اولیه و هزینه‌ها دارد که بسته به نوع صنعت می‌تواندبرآیند متفاوتی از خود بروز دهد. اما در سوی دیگر بازار، با افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و نرخ تورم در فاصله زمانی میان سرمایه‌گذاری و بهره برداری، وجهی که سرمایه‌گذار به عنوان سود سرمایه گذاری بدست می‌آورد، قدرت خرید کمتری دارد. در نتیجه بازده واقعی سرمایه‌گذاری، کمتر از بازده مورد انتظار خواهد بود. علاوه بر این، شرایط تورمی باعث کاهش قدرت خرید مردم و کاهش فرصت و تقاضا برای سرمایه‌گذاری و پس انداز در بورس اوراق بهادار و به تبع کاهش شاخص سهام می‌شود.

نکته دیگر اینکه با افزایش نرخ تورم، افزایش نرخ بهره بازار نیز اجتناب ناپذیر است و به همین علت نرخ بازده مورد انتظار سهام داران با تغییری مثبت روبرو خواهد شد. به این ترتیب، یکی دیگر از اثرات تورم در بلند مدت بی ثباتی در سود و بازده است. بنابراین میزان تأثیر تورم بر سود پرداختی شرکت ها به سهامداران نامعلوم است و درنهایت می‌توان نتیجه گرفت که تأثیر تورم بر قیمت محصولات شرکت ها و تعدیل اثر نهایی و به طورکلی بر بازارسهام در بلند مدت در هاله ای از ابهام قرار دارد.

بازده سهام

بازده سهام یکی از اصول اساسی برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام است، بازده سهام به سرمایه‌گذاران در تجزیه و تحلیل مالی و پیش بینی ها کمک می‌کند. بازده سهام متاثر از بازده انواع دارایی‌ها، تغییرات شرایط اقتصادی و سیاسی، ریسک‌ها، عوامل تاثیرگذار بر مقادیر جریانات نقدی آتی دارایی ها، عوامل موثر بر واکنش رفتار طیف وسیعی از تصمیم‌گیران و نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران و بسیاری عوامل دیگر است. از منظر تئوریک این عوامل به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم می‌شوند. عوامل در سطح شرکت و صنعت مثل نسبت‌های مالی، حاشیه سود، نتایج حاصله از بررسی مطالعه صورت‌های مالی شرکت و عوامل تاثیرگذار بر رونق و رکود در شرکت و صنعتی خاص، همگی از عوامل درونی محسوب می‌شوند از این رو این عوامل تا حدود زیادی بوسیله مدیریت بنگاه ها قابل کنترل هستند. اما عوامل کلان اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی وجود دارند که بر قیمت و بازدهی سهام تاثیر می‌گذارند که خارج از کنترل مدیریت بنگاه ها بوده و از این رو عوامل بیرونی محسوب می‌شوند. مثل نرخ تورم، نرخ بهره، نرخ رشد اقتصادی، مالیات، سوبسید، قوانین و مقررات مربوطه، حجم نقدینگی، ادوار تجاری کسب و کار، میزان بازدهی فرصت‌های سرمایه‌گذاری جایگزین و سیاست های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی دولت.

رابطه تورم با بازده سهام

دو عامل رابطه تورم و بازده سهام را تحت تاثیر قرار می‌دهند: شوک های عرضه همچون شوک قیمت نفت و شوک های بهره وری و شوک‌های تقاضا که ناشی از شوک های سیاست‌های پولی و مالی هستند. بدین ترتیب می‌توان گفت که رابطه بین تورم و بازده سهام بستگی به منبع تورم دارد. شوک‌های تقاضای کل، عموما با افزایش در عرضه پول منجر به تورم بالاتر و بالا رفتن قیمت سهام می‌شوند؛ در حالیکه شوک های عرضه همچون افزایش در قیمت نفت، منجر به تورم بالاتر و قیمت سهام پایین تر می‌شود. ذکر این نکته ضروری است که هر چند تورم با افزایش هزینه‌های تولید تاثیر منفی بر قیمت سهام دارد ولی اگر تورم و افزایش قیمت محصول شرکت های بورسی بیشتر از رشد هزینه‌های تولید باشند، در این صورت سود بنگاه‌ها افزایش یافته و تورم از کانال جریان وجوه نقدی آتی عایدی‌ها می‌تواندتاثیر مثبتی بر قیمت سهام داشته باشد، بدیهی است در این صورت بسته به شرایط هر صنعت برآیند این دو اثر مخالف هم، دلایل ورود بورس به شرایط رکود نحوه تاثیر تورم بر قیمت و بازدهی سهام را تعیین خواهد کرد.

برآورد عملکرد صنایع مختلف بازار سهام در شرایط تورمی

برآورد عملکرد صنایع مختلف بازار سهام در شرایط تورمی می‌توان صنایع بورسی را در سه گروه بررسی کرد:

ورود بازار سرمایه به دوره رکود سنگین

بازار سرمایه درحالی که وارد یک دوره رکود سنگین شده، با چالش‌های دیگری نیز مواجه است.

به گزارش صدای بورس ، از یک سو، مذاکرات هسته‌ای و احتمال توافق برجامی که بازار نسبت به آن ذهنیت منفی دارد و از سوی دیگر، اظهارات متناقض اخیر متولیان بازار سرمایه که با واکنش انتقادی و اعتراضی فعالان بازار همراه شده است.

انتشار بخشی از اظهارات رییس سازمان بورس مبنی بر زیان جمعیت دو سه میلیون نفر از سهامداران خرد، واکنش فعالان حقیقی بازار را درپی داشت و حال آن که انتظار عمومی از رییس سازمان بورس در راستای اجرای برنامه‌های حمایتی از بازار سرمایه و همچنین عمل به وعده اخیرش مبنی بر بازگرداندن قیمت صندوق‌های ETF دولتی (دارایکم و پالایش) به قیمت‌های قبل تا پایان امسال، بود. بر همین اساس، برخی از کارشناسان و تحلیلگران بورس که به جلسه روز پنجشنبه، ۳۰ دی‌ماه در کارگروه بازار سرمایه کمیسیون اقتصادی مجلس دعوت شده بودند، اعلام کردند که در این نشست شرکت نخواهند کرد اما به همراه سایر اهالی بازار سرمایه مقابل مجلس حاضر خواهند شد و مطالبات سهامداران حقیقی و متضرر بورس را پیگیری خواهند کرد.

پس از این واکنش دسته جمعی اهالی بازار، رییس سازمان بورس روز گذشته مجددا با ارسال نامه های جداگانه به معاون اول رییس جمهوری و وزیر نفت، خواستار ابلاغ مصوبات ۱۰ گانه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت و همچنین تغییر فرمول نرخ گاز خوراک پتروشیمی‌ها شد.

گرچه برخی از سهامداران خرد معتقدند که کارشناسان بازار سرمایه باید در تمامی نشست‌هایی که مجلس و دولت برای بهبود وضعیت بازار برگزار می‌کنند، حضور یابند، دسته‌ای از کارشناسان و تحلیلگران بازار نسبت به تصمیمی که گرفته‌اند، پافشاری می‌کنند اما با یک تغییر تاکتیک، قرار گذاشته‌اند که به همراه سهامداران مقابل مجلس حضور ‌یابند. این تحلیلگران بورس که پیش از این نیز در چندین نشست کارگروه بازار سرمایه شرکت کرده و پیشنهادها و راهکارهایی را برای بهبود وضعیت بازار ارایه داده بودند، حالا خواستار اجرای آن هستند و می‌گویند، حرف‌درمانی در نشست‌های شعاری، چیزی عاید بازار و فعالان خرد و حقیقی آن نخواهد کرد. به گفته آنها، تغییر شرایط بورس، نیازمند اقدامات جدی و اجرای کامل مصوبات ۱۰گانه ستاد اقتصادی دولت است که توسط وزیر اقتصاد در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نیز گنجانده و به مصوبه قانونی تبدیل شده است.

بازار سرمایه شرایط نامناسبی را سپری می‌کند و با ریسک‌های متعددی مواجه است. توافق برجام ، بزرگ‌ترین تهدید مقطعی برای بازارهای سهام تهران محسوب می‌شوند و بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان بورس، ریزش شدید شاخص کل پس از انتشار خبر توافق برجام را محتمل می‌دانند. البته به گفته آنها، سقوط شاخص در یک مقطع زمانی کوتاه خواهد بود و تاثیر مثبت و بلندمدت برجام روی تمامی صنایع و گروه‌های بورسی نمایان خواهد شد. بزرگ‌ترین چالش و دغدغه کنونی بازار، خروج نقدینگی حقیقی است و بر اساس آمارهای منتشر شده و با نگاهی به تابلوهای معاملات روزانه بورس، خروج نقدینگی طی یک‌ونیم‌سال اخیر از میزان نقدینگی که در نیمه نخست سال ۹۹ و پس از آن وارد بازار شده، پیشی گرفته است و نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد.

به گزارش چشم بورس ، به‌این‌ترتیب، بازار سرمایه آخرین روز دی‌ماه امسال را با اضطراب و انتظار به پایان برد و اهالی بازار امیدوارند که هم نتایج مثبتی از سفر رییس جمهوری و وزیر اقتصاد به روسیه دریافت کنند، هم پیگیری مطالبات به‌حق‌شان در نشست کارگروه کمیسیون اقتصادی -که فردا برگزار می‌شود- به سرانجام خوبی منتهی شود. بنابراین، هفته نخست بهمن ۱۴۰۰ برای بازار سرمایه اهیمت ویژه‌ای دارد.