ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک

انواع ریسک در سرمایه‌گذاری

تفاوت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

ریسک در هر سرمایه‌گذاری مانند سهام یا اوراق قرضه وجود دارد. دو جزء اصلی ریسک، ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک است که در صورت ترکیب منجر به ریسک کل می‌شود. ریسک سیستماتیک ناشی از متغیرهای بیرونی و غیرقابل کنترل است که مختص به صنعت یا سهام خاص نیست و کل بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به نوسان قیمت تمام اوراق بهادار می‌شود. از سوی دیگر، ریسک غیرسیستماتیک به ریسکی اطلاق می‌شود که از متغیرهای کنترل شده و شناخته شده، که مختص صنعت یا سهام خاص هستند، پدید می‌آید. ریسک سیستماتیک را نمی‌توان با تنوع بخشیدن به پرتفوی حذف کرد، در حالی که تنوع برای جلوگیری از ریسک غیرسیستماتیک مفید است. در این مقاله به بررسی تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک خواهیم پرداخت.

ریسک سیستماتیک چیست؟

منظور ما از اصطلاح “ریسک سیستماتیک” تغییر در بازده اوراق بهادار است که ناشی از عوامل کلان اقتصادی معاملات مانند عوامل اجتماعی، سیاسی یا اقتصادی است. چنین نوساناتی مربوط به تغییرات در بازده کل بازار است. ریسک سیستماتیک ناشی از تغییر در سیاست دولت، حادثه طبیعی مانند بلایای طبیعی، تغییرات در اقتصاد کشور، مولفه‌های اقتصادی بین‌المللی و غیره است. این ریسک ممکن است منجر به سقوط ارزش سرمایه‌گذاری در یک دوره شود.

این ریسک به سه دسته تقسیم می‌‎شود:

ریسک بهره

ریسک ناشی از نوسانات نرخ یا بهره است که بر اوراق بهادار دارای بهره مانند اوراق قرضه تاثیر می‌گذارد.

ریسک تورم

به‌طور متناوب به‌عنوان ریسک قدرت خرید شناخته می شود زیرا بر قدرت خرید افراد تأثیر منفی می گذارد. چنین ریسکی ناشی از افزایش هزینه تولید، افزایش دستمزدها و غیره است.

ریسک بازار

ریسک بر قیمت یک سهم تأثیر می‌گذارد، به‌عنوان مثال، قیمت‌ها در طول یک دوره به‌طور پیوسته همراه با سایر سهام بازار افزایش یا کاهش می‌یابند.

ریسک غیر سیستماتیک به چه معنا است؟

این ریسک ناشی از نوسانات بازده سهام یک شرکت به دلیل عوامل خرد اقتصادی است. به این معنا که عوامل موجود در ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک سازمان، به عنوان ریسک غیرسیستماتیک شناخته می‌شود. عواملی که باعث چنین ریسکی می‌شوند مربوط به سهام خاص یک شرکت یا صنعت است که تنها بر یک سازمان خاص تاثیر می‌گذارد. در صورت انجام اقدامات لازم در این زمینه، سازمان می‌تواند از خطر جلوگیری کند. این نوع از ریسک به دو دسته ریسک تجاری و ریسک مالی تقسیم شده است:

ریسک تجاری

ریسک ذاتی سهام این است که شرکت ممکن است خوب عمل کند یا نکند. زمانی که یک شرکت کمتر از حد متوسط ​​عمل می‌کند، به‌عنوان ریسک تجاری شناخته می‌شود. عواملی مانند تغییر در سیاست‌های دولت، افزایش رقابت، تغییر ذائقه و ترجیحات مصرف‌کننده، توسعه محصولات جایگزین، تغییرات تکنولوژیکی و غیره باعث ایجاد ریسک‌های تجاری می‌شوند.

ریسک مالی

ریسک مالی به‌عنوان ریسک اهرمی شناخته می‌شود. هنگامی که تغییری در ساختار سرمایه شرکت ایجاد می‌شود، به یک ریسک مالی تبدیل می‌شود. نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام بیانگر چنین ریسکی است.

تفاوت های کلیدی بین ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

تفاوت اساسی بین ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک در موارد زیر ارائه می‌شود:

• ریسک سیستماتیک به معنای احتمال زیان مرتبط با کل بازار یا بخشی از بازار است. ریسک غیرسیستماتیک به معنای ریسک مرتبط با یک صنعت یا سهام خاص است.
• ریسک سیستماتیک غیرقابل کنترل است در حالی که ریسک غیرسیستماتیک قابل کنترل است.
• ریسک سیستماتیک ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک ناشی از عوامل کلان اقتصادی است. از سوی دیگر، ریسک غیرسیستماتیک ناشی از عوامل خرد اقتصادی است.
• ریسک سیستماتیک بر تعداد زیادی از اوراق بهادار در بازار تاثیر می‌گذارد. برعکس، ریسک غیرسیستماتیک بر اوراق بهادار یک شرکت خاص تأثیر می گذارد.
• ریسک سیستماتیک را می‌توان از راه‌های مختلفی مانند پوشش ریسک و تخصیص دارایی حذف کرد، برخلاف ریسک غیرسیستماتیک که می‌تواند از طریق تنوع پرتفوی حذف شود.
• ریسک سیستماتیک به سه دسته تقسیم می‌شود: ریسک بهره، ریسک بازار و ریسک قدرت خرید. برخلاف ریسک غیرسیستماتیک که به دو دسته کلی ریسک تجاری و ریسک مالی تقسیم می‌شود.

باتوجه به مطالب عنوان شده و در نظر گرفتن تئوري مدرن پورتفوليو ، با تنوع بخشي سبدهاي سرمايه‌گذاری، ريسک سبد به صفر ميل نكرده و سرمايه‌گذاران بايد همواره ريسک سيستماتيک ناشي از تغييرات نرخ بهره ، فضاي سياسي كشور و … را در نظر داشته باشند.

سخن پایانی

مدیریت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک کار بزرگی است. از آنجایی که نیروهای خارجی در ایجاد ریسک سیستماتیک دخالت دارند، بنابراین آن‌ها اجتناب ناپذیر و همچنین غیر قابل کنترل هستند. علاوه بر این، کل بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند از طریق پوشش ریسک و تخصیص دارایی کاهش یابد. در حالی که ریسک غیرسیستماتیک ناشی از عوامل داخلی است، به‌طوری که می‌توان به راحتی از طریق تنوع ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک پرتفوی تا حد زیادی از آن جلوگیری کرد.

با انواع ریسک آشنا شوید

انواع ریسک

در مقاله‌های گذشته با مفهوم ریسک و به ویژه ریسک در سرمایه‌گذاری آشنا شدیم. دانستیم که بر خلاف باور عامیانه ریسک به معنای خطر کردن نیست. پذیرش ریسک‌های معقول و مناسب می‌تواند در بلند مدت، موفقیت مالی افراد را در پی داشته باشد. ثروتمندان خودساخته نیز به همین صورت موفقیت‌های بزرگ را به دست آورده‌اند. پس از آن که میزان ریسک‌پذیری خود را سنجیدید و دانستید که آیا فرد ریسک‌پذیری هستید یا خیر، در ادامه قصد داریم با انواع ریسک‌ در بازار سرمایه یا بورس آشنا شویم.

انواع ریسک

ریسک‌هایی که افراد در سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف مثلا بورس با آن مواجه هستند، انواع مختلفی دارد. انواع ریسک را در یک طبقه‌بندی کلی به دو دسته می‌توان تقسیم کرد:

الف. ریسک سیستماتیک (غیر قابل اجتناب – Systematic Risk) : ریسک‌هایی که کنترل آن در اختیار سرمایه‌گذار نیست را ریسک سیستماتیک یا غیر قابل اجتناب می‌نامند. نرخ تورم، بهره بانکی، سیاست‌های اقتصادی و سیاسی، نرخ ارز و …، مواردی هستند که می‌توانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سودآوری شرکت و در نتیجه قیمت سهام آن‌ تاثیرگذار باشند. توجه کنید که کنترل این ریسک‌ها در اختیار سرمایه‌گذار نبوده و به نوعی مربوط سیستم است.

ب. ریسک غیر سیستماتیک (قابل اجتناب – Unsystematic Risk) :ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک به آن دسته از ریسک‌هایی که بتوان با استفاده از برخی روش‌ها از آن‌ها اجتناب کرد، ریسک‌های غیر سیستماتیک یا قابل اجتناب می‌گویند. مثلا در بازار سرمایه (بورس)، این ریسک‌ها معمولا به عوامل کلان اقتصادی وابسته نبوده و ناشی از خصوصیات خاص شرکت‌ها هستند. برای مثال، اگر شرکتی که سهامش را خریده‌اید مدیریت ضعیفی داشته باشد یا توان رقابت با سایر شرکت‌ها را نداشته باشد، ریسک‌های حاصله، ریسک غیر سیستماتیک است. این ریسک‌ها اغلب منشأ درونی دارند و علت بروز آن، به داخل شرکت‌ها مربوط است.

سبد سهام (Portfolio)

حتما شما هم ضرب‌المثل “همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار ندهید” را شنیده‌اید. در مباحث مرتبط با سرمایه‌‌گذاری نیز تئوری بسیار معروفی به نام “تئوری” سبد وجود دارد که کارکردی شبیه به همین ضرب‌المثل دارد. براساس این تئوری، با متنوع کردن سبد سرمایه‌گذاری و انتخاب دارایی‌های متنوع، چه با سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف و چه با تنوع بخشیدن به سبد سهام، می‌توان ریسک‌های قابل اجتناب را به حداقل رساند. یادآوری این نکته ضروری است که با متنوع کردن سبد سرمایه‌گذاری، تنها می‌توان ریسک‌های غیر سیستماتیک را کاهش داد اما ریسک‌های سیستماتیک از کنترل و اختیار سرمایه‌گذار خارج است. ولی نگران نباشید! با کاهش ریسک‌های غیر سیستماتیک، عملا بخش عمده‌ای از ریسک‌هایی که سرمایه‌گذار با آن مواجه است، کاهش می‌یابد.

همان‌طور که گقته شد یکی از روش‌های کاهش ریسک غیر سیستماتیک تشکیل سبد سهام یا پورتفولیو (Portfolio) است. اما قطعا به یاد دارید که در مقاله ریسک در سرمایه‌گذاری به این نکته اشاره شد که پذیرش ریسک کمتر، بازدهی کمتری نیز به همراه خواهد داشت. پس این شما هستید که تصمیم می‌گیرید چقدر بازدهی می‌خواهید!

در ادامه با انواع ریسک‌ های موجود در بازار سرمایه و به طور کلی بازارهای سرمایه‌گذاری بیشتر آشنا خواهیم شد.

ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk)

فرض کنید که می‌خواهید بین سپرده‌گذاری در بانک با نرخ سود ثابت ۱۸ درصد و خرید سهام با بازده مورد انتظار ۴۰ درصد یکی را انتخاب کنید. اگر تمایل به پذیرش ریسک داشته باشید به دلیل اختلاف ۲۲ درصدی که خودتان پیش‌بینی کرده‌اید، سهام را انتخاب می کنید. حالا اگر بانک مرکزی تصمیم بگیرد نرخ سود سپرده‌گذاری را از ۱۸ درصد به ۲۴ درصد افزایش دهد، چه اتفاقی می‌افتد؟ احتمالا این سوال را از خودتان بپرسید که “آیا ۱۶ درصد سود بیشتر ارزش ریسک را دارد؟”

نوسانات نرخ سود سپرده یا اوراق مشارکت می‌تواند بر تمامی بازارهای مالی و حتی فیزیکی اثرگذار باشد. پس ریسک نرخ سود یا در واقع تغییرات نرخ سود را به یاد داشته باشید.

ریسک تورم (Inflation Risk)

اگر تورم سالیاته کشور حدود ۲۰ درصد باشد و شما در سرمایه‌گذاری خود بتوانید ۶۰ درصد بازدهی کسب کنید، بازدهی شما مطلوب است زیرا که ۴۰ درصد بیشتر از تورم به دست آورده‌اید و در واقع قدرت خرید شما به اندازه ۴۰ درصد بیشتر شده است. حال اگر تورم به ۴۰ درصد افزایش پیدا کند و بازدهی شما همان عدد ۶۰ درصد باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟! آیا باز هم این سرمایه‌گذاری جذاب خواهد بود؟! به این نوع ریسک که ناشی از افزایش تورم کشور است ریسک تورم می‌گویند.

ریسک مالی (Financial Risk)

اگر در بازار سرمایه سهام شرکتی را خریدید که مبلغ زیادی وام از بانک دریافت کرده، طبیعتا شرکت مذکور باید اصل و سود وام دریافتی را در یک دوره مشخص پرداخت کند، بنابراین با تعهدات زیادی در آینده روبروست. این هزینه‌ها قطعا بر سود دهی شرکت نیز اثرگذار است. هر چقدر که این تعهدات و به طور کلی تعهدات مالی یک شرکت بیشتر باشد، ریسک مالی نیز بیشتر خواهد بود.

ریسک نقدشوندگی (Liquidity Risk)

در مقاله مزایای بورس برای سرمایه‌گذاران، اشاره شد که یکی از ویژگی‌های مهم یک دارایی خوب، این است که به سرعت به پول نقد تبدیل شود. مثلا از ویژگی‌های بازار مسکن نقدشوندگی کمتر آن نسبت به بازارهایی مثل سهام یا سکه است. بعد از سرمایه‌گذاری اگر بخواهید به هر دلیلی دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنید، اما خریدار مناسبی برای دارایی شما وجود نداشته باشد، سرمایه‌گذاری شما با ریسک نقدشوندگی همراه است.

ریسک نرخ ارز (Curr ency Risk)

یکی از مسائلی که به صورت مستقیم بر وضعیت و سودآوری سرمایه‌گذاری شما تأثیر می‌گذارد، نرخ ارز است. برای مثال با افزایش قیمت ارز قیمت سکه در بازار داخلی نیز افزایش می‌یابد. همچنین در بورس اوراق بهادار نیز سودآوری شرکت‌هایی که درآمدهای صادراتی و ارزی دارند افزایش یافته و لذا قیمت سهام آن‌ها نیز بسیار بیشتر می‌شود. اما نکته این جا است که همه‌ی شرکت‌ها صادراتی نیستند! همیشه هم تغییرات ارز اثر مثبتی بر سرمایه‌‌گذاری ما نخواهد داشت! بنابراین، نوسانات نرخ ارز به عنوان یکی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری، همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران است.

ریسک سیاسی (Political Risk)

عدم ثبات در اوضاع سیاسی که به مسائل اقتصادی یک کشور آسیب بزند، به طور مستقیم بر عملکرد بنگاه‌های اقتصادی فعال در آن کشور تأثیر می‌گذارد. هر اندازه بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی افزایش یابد، عملکرد بنگاه‌های اقتصادی بیشتر با مشکل روبرو می‌شود. به این ریسک، ریسک سیاسی یا اصطلاحا ریسک کشور نیز می‌گویند. البته توجه کنید که تحلیل شرایط و این که رویدادهای سیاسی چه تاثیری بر شرایط اقتصادی و بازارهای مالی می‌توانند داشته باشند، بر عهده‌ی سرمایه‌گذار یعنی شما است!

ریسک تجاری (Business Risk)

تصور کنید سهام یک شرکت خودروسازی داخلی را خریداری کرده‌اید و پس از مدتی دولت تعرفه واردات خودروهای خارجی را کاهش دهد. در این صورت رقابت برای خودروسازان داخلی سخت‌تر شده و احتمالا کاهش فروش محصولات آن‌ها باعث کاهش سودآوری این‌ شرکت‌ها نیز خواهد شد. به این نوع ریسک که در واقع متوجه صنعت خاصی است و برای هر صنعت می‌تواند متفاوت باشد، ریسک تجاری می گویند.

انواع ریسک در سرمایه‌گذاری

چکیده مطلب:

مفهوم ریسک بر خلاف باور عموم مردم به معنای خطر کردن نیست. ریسک از نظر ما به معنای قرار گرفتن در موقعیت‌های مناسب کسب درآمد به صورت آگاهانه و با دانش مناسب است. حتی اگر این موضوع منجر به ضرر هم شود، قطعا با تغییر نوع نگاه می‌توان از آن به عنوان کسب تجربه و یا دانش بیشتر یاد کرد. توجه کنید که افراد موفق کسانی هستند که بیشتر تجربه کرده‌اند؛ نه کسانی که هیچ تجربه و اشتباهی نداشته‌اند!

البته همان‌طور که قبلا هم گفتیم چیزی به عنوان شکست وجود ندارد، چون ما همواره در حال یادگیری و تجربه کردن هستیم.

در این مقاله و چند مقاله قبلی با مفهوم ریسک و درجه ریسک‌پذیری افراد آشنا شدیم. فهمیدیم که ریسک در سرمایه‌گذاری به طور کلی به دو نوع سیستماتیک (غیر قابل اجتناب) و غیر سیستماتیک (قابل اجتناب) تقسیم می‌شود. اما در این مقاله به صورت جزئی‌تر ریسک‌هایی نظیر ریسک تورم، ریسک نرخ سود، ریسک نقدشوندگی و … را بررسی کردیم. قطعا روش‌های بسیاری برای کاهش دادن و کنترل این ریسک‌ها وجود دارد که در مقالات دیگر به آن‌ها پرداخته می‌شود.

ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک

موزش بورس و کسب دانش بورس پیش‌نیاز ورود به این بازار است. داشتن دانش در یکی از دو نوع تحلیل فاندامنتال(بنیادی) یا تحلیل تکنیکال بورس برای ورود به حوزه بازارهای بورس لازم و ضروری است.

دوره تحلیل تکنیکال پیشرفته

سر فصل‌ها: چنگال اندروز فیبوناچی معرفی فیبوناچی فیبو قیمتی RET فیبو EXT فیبو قیمتی projection یافتنPRZ در نمودار الگوهای زمانی…

کارگاه روانشناسی معاملات

ارگاه تخصصی بسیار عملی و کاربردی روانشناسی معاملات بورس ایران

در کارگاه تخصصی روانشناسی معاملات بورس می‌توانید الگوهای رفتاری لازم برای شناخت خودتان را بشناسید و با توجه به نقاط قوت و نقاط ضعف خود بهترین تصمیم‌ها و واکنش‌ها در مواجه با چالش‌های سرمایه‌گذاری را اخذ نمایید.

ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک

تحولات اخیر در بازارهای جهانی باعث شده تا سرمایه‌گذاران در مورد ریسک و چگونگی تاثیرگذاری آن بر روی سرمایه هایشان، تجدید نظر کنند.

ریسک (Risk) چیست؟

ریسک در معنا و مفهوم کلی “نا مطمئن بودن” از آینده را نشان می دهد.

زیان بالقوه و قابل اندازه‌گیری یک نوع سرمایه‌گذاری را ریسک می‌گویند. برخی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری بر روی اوراق بهادار عبارت است از: اعلام نشدن سود سهام، پایین بودن میزان سود هرسهم، کاهش قیمت هرسهم.

ریسک با بازارهای مالی عجین شده است. وقتی یک سرمایه ‌گذار می‌ خواهد برای خرید سهم یک شرکت اقدام کند یا در هر بورسی شروع به سرمایه ‌گذاری کند با ریسک‌ های متفاوتی رو به ‌رو می‌شود.

سرمایه گذاران را از لحاظ ظرفیت پذیرش ریسک به سه دسته تقسیم می‌شوند:

ریسک پذیر

این افراد ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک عملکرد جسورانه دارند و ریسک بیشتر را به خاطر به دست آوردن سود بیشتر می پذیرند.

ریسک گریز

این افراد رویکرد محافظه کارانه دارند به نوعی که ترجیح می دهند بازده مناسب و کمتری داشته باشند در عوض احتمال موفقیتشان بالا باشد.

خنثی یا بی تفاوت

این افراد را می توان به عنوان حد وسط دو گروه بالا در نظر گرفت.

انواع ریسک های سرمایه گذاری:

ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک می‌باشد.

به طور خلاصه می‌توان بیان کرد:

ریسک کل = ریسک سیستماتیک + ریسک غیرسیستماتیک

ریسک کل =ریسک بازار + ریسک غیر بازار

ریسک کل = ریسک غیرقابل تنوع و کنترل + ریسک قابل تنوع و کنترل

ریسک سیستماتیک (غیر قابل اجتناب):

ریسک هایی که کنترل آن ها در دست شما یا سرمایه گذاران نیست ریسک سیستماتیک یا غیر قابل اجتناب است.

این ریسک مرتبط با شرایط سیاسی و اقتصادی کلان کشور می باشد که قابل حذف نیست و به طور سیستماتیک بر کل بازار اثر می گذارد و محدود به صنعت خاصی نمی‌باشد.

از انواع این ریسک می توان به جنگ، تحریم های اقتصادی و سیاسی، نرخ بهره، تورم، نرخ ارز و … اشاره کرد. در این نوع ریسک تفاوتی ندارد شما سبد سهام خود را از چه صنایعی انتخاب کرده باشید، تمامی صنایع زیان خواهند دید.

ریسک سیستماتیک در تمام سرمایه‌گذاری‌ها وجود دارد. اگر تورم وجود داشته باشد، می‌توانید در بخش‌هایی سرمایه‌گذاری کنید که در برابر تورم مقاوم هستند.

تنها راه کاهش چنین ریسک‌ هایی از طریق استراتژی پوشش ریسک یا تخصیص دارایی است، یعنی مقداری از سرمایه در املاک یا اوراق مشارکت سرمایه ‌گذاری شود.

نرخ سود بانکی(بهره)، رکود و جنگ همه می‌توانند دلایلی برای ریسک سیستماتیک باشند. چون‌که همه‌ی این موارد روی تمام بازار تأثیر می‌گذارند. سیستماتیک را می‌توانید از طریق پوشش ریسک کاهش دهید.

اگر نرخ سود بالا باشد، می‌توانید سهام مربوط به بخش انرژی خود را بفروشید و اوراق بهادار تازه منتشر یافته بخرید. اما اگر اقتصاد کشور مشکل دارد، بهترین کار این است که سرمایه‌گذاری‌هایی پیدا کنید که از بقیه‌ی بازار مقاوم‌تر باشد. مثلا می‌توانید از سهام صنایع دفاعی یا استراتژی‌های سهام روبه‌افول استفاده کنید.

• این نکته نباید فراموش شود که نمی ‌توان از طریق تنوع سبد سهام ریسک سیستماتیک را کاهش داد و تنها راه کاهش چنین ریسک‌ هایی از طریق استراتژی پوشش ریسک یا تخصیص دارایی است، یعنی مقداری از سرمایه در املاک یا اوراق مشارکت سرمایه ‌گذاری شود.

ریسک غیر سیستماتیک (قابل اجتناب)

ریسک‌های قابل اجتناب، یا حذف شدنی را ریسک‌های فیر سیستماتیک می‌نامیم. این ریسک‌ها را می توان با برخی روش ها اندازه گیری کرد و از آن ها اجتناب کرد.

ریسک غیر سیستماتیک منحصر بفرد برای شرکت یا صنعتی خاص می باشد که در آن سرمایه گذاری می‌کنید.

به عنوان مثال وقتی نرخ خوراک پتروشیمی ها یا تعرفه واردات قطعات تغییر می کند این تغییرات بر روی شرکت های وابسته تاثیر می گذارد که می‌توان این ریسک را از طریق متنوع سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری کاهش داد.

در حقیقت ریسک ‌های قابل اجتناب اغلب ریسک‌ های درونی هستند و به مسائل شرکت مرتبط هستند. مواردی مانند ضعف مدیریت شرکت، عدم درست عمل کردن سهامداران و رقابت ضعیف با رقبا، جز این ریسک‌ ها قرار می‌ گیرند.

به دلیل آنکه ریسک‌های غیرسیستماتیک منشا درونی دارند اغلب می‌توان با به کارگیری برخی از روش‌ها، این نوع ریسک‌ها را تاحدودی کاهش داد.

در پرتفویی که به خوبی چیده شده باشد ریسک اینگونه موارد بسیار ناچیز است و فقط موارد سیستماتیک روی پرتفو تاثیر می گذارند.

انحراف معیار

رایج‌ترین معیار محاسبه تغییرپذیری و پراکندگی در طول بازه زمانی را انحراف معیار می‌نامند.

انحراف معیار عبارت است از اندازه‌گیری ریسک کلی یک دارایی با یک پرتفوی؛ به عبارت دیگر انحراف معیار نشان‌دهنده پراکندگی بازده دارایی است.

به طور کلی می‌توان گفت که انحراف معیار بازده، ریسک کلی یک اوراق بهادار یا ریسک کلی سبد سرمایه گذاری را اندازه‌گیری می‌کند.

x =مشاهدات نمونه

= میانگین مشاهدات

n = تعداد بازده‌ها در نمونه

شاخص سنجش میزان ریسک سیستماتیک“بتا” نام دارد اگر می‌خواهید بدانید یک اوراق بهادار خاص یا یک صندوق سرمایه‌گذاری یا یک پرتفوی سهام چقدر ریسک سیستماتیک دارد یا نه، می‌توانید نگاهی به بتای آن بیندازید.

بتا مشخص می‌کند که یک سرمایه ‌گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بی ثبات‌تر و نوسان پذیرتر است.

تحلیل سرمایه‌گذاری از حرف یونانی β برای نشان‌دادن بتا استفاده می‌کند. بتا در مدل قیمت گذاری دارایی‌های سرمایه‌گذار (CAPM) هم استفاده می‌شود.

(Cov( ri, rm: کوواریانس یازدهی سهم و بازار

(Var( rm: واریانس بازدهی بازار

بتا با استفاده از تحلیل رگرسیون محاسبه می‌شود. اساسا بتا یعنی ارتباط نرخ سود اوراق بهادار با نوسانات بازار.

وقتی بتا ۱ باشد یعنی قیمت اوراق بهادار با نوسانات بازار تغییر می‌کند. وقتی بتا کمتر از ۱ باشد، یعنی اوراق‌بهادار پایدارتر از بازار هستند. اگر بتا بالاتر از ۱ باشد، یعنی قیمت اوراق بهادار ناپایدارتر از بازار است. برای مثال اگر بتا برای سهام ۱.۲ باشد، احتمالا این سهام ۲۰ درصد ناپایدارتر از بازار است.

تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک

خطر درجه عدم اطمینان در هر مرحله از زندگی است. به عنوان مثال، اگر اقدامات پیشگیرانه هنگام عبور از جاده انجام نشود، همیشه خطر برخورد با وسیله نقلیه وجود دارد.

به طور مشابه، در سرمایه گذاری و مالی، ریسک های مختلفی وجود دارد، زیرا پول سخت به دست آمده افراد و شرکت ها در چرخه دخیل هستند. اکنون بر روی تفاوت‌های بین ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک تمرکز میکنیم. این ریسک ها در هر تصمیم مالی اجتناب ناپذیر هستند و بر این اساس باید برای مقابله با آنها در صورت وقوع تجهیز بود.

همانطور که گفته شد، ریسک سیستماتیک تعریف خاصی ندارد بلکه یک ریسک ذاتی است. به عنوان مثال، اگر اوراق قرضه دولتی بازدهی 5٪ را در مقایسه با بازار سهام ارائه دهند که حداقل بازدهی 10٪ را ارائه می دهد. به طور ناگهانی دولت یک درصد مالیات اضافی بر معاملات بورس اعلام می کند. این یک ریسک سیستماتیک خواهد بود که بر تمام سهام تأثیر می گذارد و ممکن است اوراق قرضه دولتی را جذاب تر کند.

ریسک غیر سیستماتیک یک تهدید خاص صنعت یا شرکت در هر نوع سرمایه گذاری است. همچنین به عنوان “ریسک خاص”، “ریسک قابل تنوع” شناخته می شود. این‌ها خطرات موجود هستند، اما برنامه‌ریزی نشده‌اند و می‌توانند در هر نقطه‌ای رخ دهند و باعث اختلال گسترده شوند. به عنوان مثال، اگر کارکنان صنعت خودرویی دست به اعتصاب نامحدود بزنند، این امر باعث ایجاد خطر برای سهام صنعت خودرو و کاهش قیمت سهام در این صنعت می شود.

اجازه دهید تفاوت‌های بین ریسک سیستماتیک در مقابل ریسک غیرسیستماتیک را با جزئیات درک کنیم:

• معنی: ریسک سیستماتیک احتمال زیان مربوط به کل بازار یا بخش است. در حالی که ریسک غیرسیستماتیک با یک صنعت، بخش یا امنیت خاص مرتبط است.
• طبیعت: ریسک سیستماتیک در مقیاس بزرگ غیر قابل کنترل است و عوامل متعددی در آن دخیل هستند. در عین حال، ریسک غیرسیستماتیک قابل کنترل است زیرا به یک بخش خاص محدود می شود. خطرات غیر سیستماتیک به دلیل عوامل داخلی ایجاد می شوند که می توان آنها را در مدت زمان نسبتاً کوتاهی کنترل یا کاهش داد.
• تاثیرگذاری: ریسک سیستماتیک بر بسیاری از اوراق بهادار موجود در بازار به دلیل تأثیرات گسترده ای مانند کاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی یک کشور تأثیر می گذارد. در مقابل، ریسک غیر سیستماتیک بر سهام / اوراق بهادار یک شرکت یا بخش خاص تأثیر می گذارد، به عنوان مثال، اعتصاب ناشی از کارگران صنعت سیمان.
• عوامل: ریسک سیستماتیک به دلیل عوامل کلان اقتصادی مانند عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی رخ می دهد. در مقابل، ریسک غیرسیستماتیک ناشی از عوامل خرد اقتصادی مانند اعتصابات کارگری است.
• حفاظت: ریسک سیستماتیک را می توان تا حد زیادی از طریق تکنیک هایی مانند پوشش ریسک کنترل کرد و تخصیص دارایی برعکس، ریسک غیرسیستماتیک را می توان از طریق تنوع بخشیدن به یک سبد حذف کرد .

دسته بندی ها: ریسک سیستماتیک به سه دسته تقسیم می شود: ریسک نرخ بهره، ریسک قدرت خرید و ریسک بازار. در مقابل، ریسک غیرسیستماتیک به دو دسته کلی تقسیم می شود: ریسک تجاری تجاری و ریسک مالی

نتیجه گیری و جمع بندی

ریسک کل شامل دو نوع ریسک؛ ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک می شود. ریسک سیستماتیک در مقایسه با ریسک غیرسیستماتیک گسترده تر است. ریسک سیستماتیک نتیجه عوامل مختلف خارجی یا کلان اقتصادی مانند سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است در حالی که ریسک غیرسیستماتیک نتیجه عواملی است که ماهیت داخلی یا اقتصادی خرد دارند. ریسک های سیستماتیک غیرقابل کنترل هستند در حالی که ریسک های غیرسیستماتیک را می توان به راحتی با اجرای صحیح استراتژی های مورد نیاز کنترل و مراقبت کرد. ریسک سیستماتیک را نمی توان به حداقل رساند یا حذف کرد در حالی که ریسک غیر سیستماتیک را می توان به حداقل رساند یا حذف کرد.

هر نوع سرمایه گذاری ریسک های ذاتی خود را دارد که نمی توان به طور کامل از آن اجتناب کرد و بخشی از هر نوع سرمایه گذاری مالی محسوب می شود.

یک سرمایه گذار باید هوشیار باشد و وقایع و سبد سهام را به صورت مداوم و فعال رصد کند تا در صورت بروز وضعیت نامطلوب، بتواند ضرر را به حداقل برساند. متنوع ساختن پورتفولیو، شما را در برابر ریسک غیرسیستماتیک تا حدود بسیار زیادی محافظت می کند.

ریسک در معنا و مفهوم کلی “نا مطمئن بودن” از آینده را نشان می دهد. زیان بالقوه و قابل اندازه‌گیری یک نوع سرمایه‌گذاری را ریسک می‌گویند. برخی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری بر روی اوراق بهادار عبارت است از: اعلام نشدن سود سهام، پایین بودن میزان سود هرسهم، کاهش قیمت هرسهم. ریسک با بازارهای مالی عجین شده است. وقتی یک سرمایه ‌گذار می‌ خواهد برای خرید سهم یک شرکت اقدام کند یا در هر بورسی شروع به سرمایه ‌گذاری کند با ریسک‌ های متفاوتی رو به ‌رو می‌شود.

آشنایی با ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک + رابطه آن با بازده سهام

اگر تجربه سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی را داشته باشید، قطعا با مفهوم ریسک آشنا هستید. به طور کلی، ریسک در بازارهای مالی به دو دسته ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک تقسیم می‌شود.

ریسک‌های سیستماتیک، معمولا به وسیله متغیرهای خارجی و غیرقابل کنترل اتفاق می‌افتند و وابسته به صنعت خاصی نیستند، بلکه بر کل بازار تاثیرگذارند.

از طرف دیگر، ریسک غیر سیستماتیک ناشی از متغیرهای کنترل شده و شناخته شده است که بر روی موارد خاصی مانند شرکت‌ها یا یک صنعت تاثیرگذار است.

در این مقاله قصد داریم تا به بررسی ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک بپردازیم و تفاوت‌های آن‌ها را برای شما بیان کنیم.

ریسک سیستماتیک چیست؟

همانطور که در ابتدای این مقاله اشاره کردیم، ریسکی که تنها سهام یک شرکت را هدف قرار ندهد و بر کل بازار تاثیرگذار باشد، ریسک سیستماتیک نام دارد.

توجه داشته باشید که این نوع ریسک، غیرقابل پیش‌بینی و اجتناب ناپذیر است و به وسیله تنوع در سبد سرمایه‌گذاری هم کاهش نمی‌یابد. تنها راه‌حل جهت کاهش ریسک سیستماتیک، استفاده از استراتژی‌های پوشش ریسک یا استفاده از استراتژی‌های تخصیص دارایی است.

به عنوان مثال؛ سرمایه‌گذاری در املاک و یا اختصاص مقداری دارایی در اوراق مشارکت، ممکن است که ریسک سیستماتیک ناشی از سرمایه‌گذاری در بورس را کاهش دهد؛ اما بر عملکرد بازده پورتفوی شما تاثیرگذار است.

ریسک سیستماتیک، یک ریسک حاکم بر اقتصاد کلان است؛ به همین دلیل همیشه با بازار سهام همراه است و از مواردی همچون جنگ، نرخ بهره، جنگ‌های سیاسی- اقتصادی و تورم ناشی می‌شود.

ریسک غیرسیستماتیک چیست؟

ریسک غیرسیستماتیک، نوعی از ریسک در سرمایه‌گذاری و ناشی از ریسک منحصر به‌فردی است که با سرمایه‌گذاری در یک صنعت یا یک شرکت خاص به وجود می‌آید.

ریسک غیرسیستماتیک، مربوط به اخبار مربوط به یک سهم یا یک صنعت مشخص است؛ به عنوان مثال، هنگامی که کارکنان یک شرکت در آن شرکت سرمایه‌گذاری کنند و بعد از مدتی بنا به دلایلی اعتصاب کنند، ریسک غیرسیستماتیک به وجود می‌آید و بر قیمت و ارزش سهام آن شرکت تاثیر مستقیم دارد.

به ریسک غیرسیستماتیک، “ریسک حذف شدنی” هم می‌گویند؛ چراکه برخلاف ریسک سیستماتیک، می‌توان به کمک تنوع در سبد سرمایه‌گذاری آن را حذف کرد و یا کاهش داد.

ریسک غیرسیستماتیک ناچیز و قابل چشم‌پوشی است و معمولا ریسک‌های سیستماتیک مورد توجه و در پورتفوی قابل بررسی هستند.

ضریب بتا چیست؟

جهت آگاهی از ریسک سیستماتیک موجود در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، پورتفوی، یا اوراق بهادار، باید ضریب بتای آن را محاسبه کنید.

در واقع ضریب بتا، میزان ثبات و نوسان یک سرمایه‌گذاری را در مقایسه با کل بازار مشخص می‌کند. به عبارت دیگر، تغییرات بازده سهام مورد نظر شما نسبت به تغییرات بازده کل بازار، ضریب بتا را نشان می‌دهد. ممکن است بازده سهام، بازده کل(بازده قیمت + بازده نقدی) یا فقط بازده قیمت باشد.

برای محاسبه ضریب بتای سهم مورد نظر، باید کوواریانس سهم و بازار را بر واریانس بازار تقسیم کنید؛ در ادامه فرمول محاسبه ضریب بتا را مشاهده می‌کنید:

فرمول محاسبه ضریب بتا در ریسک سیستماتیک

• Ri = بازده سهام مورد نظر
• RM = بازده شاخص کل

به طور کلی، حالات مختلفی از ضریب بتا، میزان ریسک موجود در سرمایه‌گذاری سهام مورد نظر را تعیین می‌کند. در ادامه، حالت‌های مختلفی از ضریب بتا را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

• ضریب بتا بیشتر از 1: اگر سهامی ضریب بتای بیشتر از یک داشته باشد، ریسک سیستماتیک بالایی دارد. اصطلاحا به این نوع سهام، سهام تهاجمی می‌گویند.
• ضریب بتا ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک کمتر از 1: این نوع سهام، ریسک سیستماتیک نسبتا کمی دارد و به عنوان سهام تدافعی شناخته می‌شود.
• ضریب بتا برابر با 1: این نوع سهام، مشابه با حرکت بازار حرکت خواهد کرد؛ یعنی اگر شاخص سهام یک واحد تغییر کند، سهام مورد نظر نیز یک واحد در جهت حرکت بازار تغییر خواهد کرد.
• ضریب بتا برابر با صفر: این نوع سهام، رفتاری مستقل از رفتار بازار دارد و بازده آن با بازده بازار ارتباطی ندارد.
• ضریب بتای منفی: این نوع سهام، رابطه عکس با بازدهی کل بازار دارد؛ یعنی اگر بازار نزولی باشد، سهام مورد نظر در روند صعودی و درحال رشد است؛ و اگر بازار صعودی باشد، قیمت سهام مورد نظر کاهش می‌یابد.

در تصویر زیر، ضریب بتاهای مختلف قابل مشاهده است:

نموداری از ضرایب بتای مختلف در بازار سهام

ضریب آلفا چیست؟

علاوه بر ضریب بتا، ضریب دیگری به نام ضریب آلفا وجود دارد که از آن به عنوان “بازده فعال” صندوق نیز یاد می‌شود.

ضریب آلفا عددی مثبت، منفی و یا صفر است. اگر ضریب آلفا برابر با 1 باشد، یعنی صندوق مورد نظر، 1 درصد عملکرد بهتری نسبت به شاخص معیار خودش دارد.

اگر آلفا 0.05- باشد، یعنی عملکرد صندوق مورد نظر، 0.05 درصد ضعیف‌تر از شاخص معیارش است. اگر آلفا برابر با صفر باشد، یعنی بازده صندوق مورد نظر متناسب با ریسک عمل می‌کند.

در نهایت، هرچه ضریب آلفا بیشتر باشد، صندوق سرمایه‌گذاری عملکردی بهتری دارد.

از کجا ضرایب آلفا و بتای صندوق‌های سرمایه‌گذاری را پیدا کنیم؟

شما می‌توانید با مراجعه به سایت فیپ ایران (fipiran) ، با کلیلک بر روی آیتم صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اطلاعاتی از قبیل ارزش دارایی، بازده صندوق و ضرایب آلفا و بتای هر صندوق را مشاهده کنید.

علاوه بر این، در وب‌سایت هر صندوق سرمایه‌گذاری، اطلاعات مربوط به صندوق‌ها نیز قابل مشاهده است.

تصویری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلف که ضرایب آلفا و بتا در هر یک مشخص شده است.

سخن پایانی

در بازارهای مالی، ریسک‌های متفاوتی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد.

در این مقاله، به بررسی انواع ریسک در بازار بورس، تفاوت میان آن‌ها و ضرایب مختلف در هر یک پرداختیم. امیدواریم با مطالعه این مقاله، بتوانید ریسک‌های موجود در بازارهای مالی را شناسایی کرده و با دیدگاه بهتری به سرمایه‌گذاری در این بازار بپردازید.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک از اصطلاحات رایج در بازار سرمایه‌گذاری هستند. افرادی که در بازارهای مالی مشغول به فعالیت هستند لازم است با اصطلاحات مرسوم بازار آشنا باشند تا در تصمیم‌گیری‌های خود موفق عمل کنند. در این بخش، به معرفی ریسک‌های مذکور می‌پردازیم.

ریسک سیستماتیک، همانطور که از اسمش پیداست مربوط به کل سیستم است و سرمایه‌گذار نمی‌تواند آن را کنترل یا حذف کند. به همین دلیل آن را ریسک غیرقابل حذف نیز می‌نامند. این ریسک در تمامی بازارها وجود دارد و از این رو با نام ریسک بازار نیز شناخته می‌شود. ریسک غیرسیستماتیک قابل کنترل و قابل حذف است. در ادامه با این مفاهیم بیشتر آشنا می‌شویم.

این مقاله را هم بخوانید: شروع کار در بورس

ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

ریسک سیستماتیک چیست؟

این ریسک مربوط به تمام بازار است نه یک نماد یا سهام به خصوص و بر کل بازار تأثیر می‌گذارد. سرمایه‌گذاران در شکل‌گیری این ریسک یا حذف آن نقشی ندارند و این سیاست‌های کلان یک کشور است که باعث بروز این ریسک یا رفع آن می‌شود.

از عوامل تأثیرگذار در ریسک سیستماتیک می‌توان به تحریم، جنگ یا خطر وقوع آن، تورم و نوسانات ارز و… اشاره کرد. همه این عوامل باعث رکود اقتصادی شده و بر کل بازار تأثیر می‌گذارند. جالب است بدانید حتی صحبت‌های سیاست‌مداران نیز باعث شکل‌گیری ریسک سیستماتیک شده و بر ارزش سهام شرکت‌های حاضر در بورس تأثیر می‌گذارد.

این مقاله را هم بخوانید: وظایف اصلی سازمان بورس

هر بازار، ریسک سیستماتیک مخصوص به خود را دارد و میزان آن برای بازارهای مختلف متفاوت است. برای مثال تغییر قوانین بازار بورس و تورم از مواردی هستند که بر ریسک سیستماتیک بازار بورس تهران اثر می‌گذارند. کاهش حجم معاملات در بعدازظهر روز جمعه به علت تعطیلات آخر هفته (شنبه و یکشنبه) از عامل‌های تاثیرگذار بر ریسک سیستماتیک بازار فارکس است. تحریم شدن ایران توسط کارگزاری‌ها یکی دیگر از ریسک‌های سیستماتیک است که تنها مخصوص معامله‌گران ساکن ایران است.

ریسک غیر سیستماتیک چیست؟

نوعی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری است که ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی است که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید. ریسک غیر سیستماتیک را «ریسک مشخص» هم می‌گویند.

همان‌طور که اشاره شد ریسک غیر سیستماتیک مربوط به اخبار مختص یک سهم یا یک صنعت خاص است؛ برای مثال تغییر قیمت مواد اولیه، اعتصاب کارکنان یک کارخانه و … نمونه‌هایی از ریسک غیر سیستماتیک‌ در صنایع مختلف هستند.

بد نیست بدانید به ریسک غیر سیستماتیک، ریسک حذف‌شدنی هم گفته می‌شود. این ریسک را می‌توان از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری کاهش داد. در پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک غیر سیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد. اصولا ریسک چنین پرتفویی فقط تحت عنوان ریسک سیستماتیک‌ قابل بررسی است.

راه‌های کاهش ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

تنها راه کاهش ریسک سیستماتیک از طریق به‌کارگیری استراتژی‌های پوشش ریسک و همچنین تقسیم سرمایه در بازارهای مختلف می‌باشد.

ریسک غیر سیستماتیک را می‌توان از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری کاهش داد. پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیزی دارد و می‌توان از آن صرف نظر کرد.